Nowy KPC – komisja kodyfikacyjna przedstawiła projekt zmian

Nowy KPC – komisja kodyfikacyjna przedstawiła projekt zmian

Czytaj: 3 min

Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego przedstawiła niedawno obszerny projekt ustawy nowelizującej Kodeks Postępowania Cywilnego („KPC”, „Kodeks”). Skąd wziął się zamiar kolejnych zmian w procedurze, skoro ostatnia duża reforma miała miejsce zaledwie w 2019 roku?

Charakter „naprawczy [1]” nowelizacji

Otóż wiele zmian ma nie tyle wprowadzić nowe rozwiązania, co przede wszystkim przywrócić stan prawny sprzed 2019 roku, kiedy to wprowadzono szereg zmian i nowych instytucji, w założeniu usprawniających postępowanie. Ostatnie lata praktycznie zweryfikowały te założenia. W uzasadnieniu omawianego projektu wskazano bowiem, że ma on na celu usunięcie lub modyfikację wadliwych lub trudnych do zinterpretowania przepisów, które zamiast ułatwiać, utrudniają sprawne przeprowadzenie postępowania i stosowanie KPC.

Oprócz tego projekt zakłada uporządkowanie przepisów dodawanych do Kodeksu naprędce, podyktowanych koniecznością powstałą w warunkach pandemii z 2020 r.

Zmiany mają dotyczyć zarówno postępowania w procesie, jak również w zakresie postępowań odrębnych, nie procesu, zabezpieczającego czy egzekucyjnego, Dotykają cały szereg instytucji procesowych, z których z naszej perspektywy jako pełnomocników procesowych, najistotniejsze to:

  • powrót do uprzednio obowiązujących dłuższych terminów na podjęcie lub umorzenie zawieszonego postępowania,
  • kompleksowe uregulowanie kwestii podnoszenia zarzutu potrącenia w trakcie postępowania,
  • próba usunięcia istniejących obecnie niejasności w zakresie organizacji postępowania i koncentracji materiału procesowego, w szczególności poprzez „zwiększenie znaczenia odpowiedzi na pozew w kontekście konkretyzacji twierdzeń i zaprzeczeń”,
  • wzmocnienie zasady kolegialności składów sędziowskich, w szczególności poprzez powrót do reguły składu trzech sędziów w postępowaniu apelacyjnym i zażaleniowym.

Tym razem autorzy projektu wiedzą już które rozwiązania z 2019 r. nie sprawdziły się w obrocie, mogą więc zrezygnować z tych nietrafionych i dopracować te, które wymagają jedynie poprawek. Zmiany są więc podyktowane praktyką, co pozwala liczyć na to, że rzeczywiście usprawnią postępowanie.

Uwspółcześnienie KPC

Nie wszystkie zmiany będą miały wprawdzie charakter naprawczy. Część planowanych przepisów uzasadniono bowiem koniecznością dostosowania KPC do „wymagań stawianych współczesnemu postępowaniu sądowemu”. Mowa tu w szczególności o zastosowaniu wskazówek i wytycznych zawartych w Europejskich Modelowych Regułach Postępowania Cywilnego przyjętych przez Europejski Instytut Prawa i Unidroit.

Nie chodzi jednak o powierzchowne zmiany polegające tylko na zwiększeniu wykorzystania nowych technologii czy rozszerzeniu katalogu czynności sądowych, których można będzie dokonać on-line. Chodzi o wartościowe uwspółcześnienie polegające na dostosowaniu przepisów do realiów panujących we współczesnej Europie, tak aby ułatwić stosowanie prawa zarówno sądom, jak i zawodowym pełnomocnikom i osobom fizycznym. Zmiany mają uczynić postępowanie cywilne bardziej ekonomicznym i pragmatycznym.  

Co to ma oznaczać w praktyce? Otóż przykładowo projekt, wśród wielu innych zmian, zakłada wydłużenie terminów na wnoszenie środków odwoławczych. Termin na wniesienie apelacji ma zostać wydłużony z dwóch tygodni, do miesiąca. Uzasadniono to tym, że termin dwutygodniowy, jakkolwiek optymalny w ramach Kodeksu postępowania cywilnego z 1930 r., z którego pochodzi, o tyle nie znajduje już żadnej praktycznej podstawy w 2025 r.

Tę i pozostałe zmiany w tym zakresie należy ocenić pozytywnie, bowiem wychodzą one naprzeciw rzeczywistemu stanowi sądownictwa – obecnie trudno bowiem szukać uzasadnienia tak krótkich terminów na wniesienie środków odwoławczych, skoro jednocześnie na rozpoznanie sprawy przez sąd drugiej instancji trzeba czekać kilka miesięcy, a nierzadko nawet lat. Słusznie poza tym wskazano w uzasadnieniu projektu, że obecne terminy „nie odpowiadają współczesnym realiom obrotu i nie korespondują ze stopniem skomplikowania znacznej części spraw rozstrzyganych w postępowaniu cywilnym, utrudniając należyte i staranne przygotowanie środka odwoławczego”.

Inne zmiany uzasadniane potrzebą uwspółcześnienia procedury cywilnej to między innymi:

  • ograniczenia w przedmiocie dopuszczalności zmiany przedmiotowej powództwa i poddanie zmian powództwa kontroli sądu,
  • ograniczenia w przedmiocie dopuszczalności zmiany podmiotowej powództwa,
  • ograniczenie i uszczegółowienie dopuszczalności wydawania orzeczeń na posiedzeniu niejawnym przez sąd I instancji.

Dalsze etapy reformy

Mimo że planowane zmiany mają szeroki zakres i dogłębny charakter, już teraz wiadomo, że nie zakończą one procesu reformy KPC. Nie dotyczą one chociażby przepisów o postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych. Z uzasadnienia projektu wynika, że zmiana w tym zakresie wymagałaby reorganizacji postępowania i koncentracji materiału procesowego, wobec czego zdecydowano się pozostawić ją do „kolejnego stadium zmian Kodeksu postępowania cywilnego, nad którym toczą się już prace”. Z kolei następnym krokiem mają być dalsze zmiany w zakresie przepisów o postępowaniach apelacyjnym, zabezpieczającym i egzekucyjnym.

Pozostaje zatem uważne śledzenie prac legislacyjnych i przygotowanie się na długotrwały proces, który, jak zapewniają autorzy projektu, ma ostatecznie zakończyć się powstaniem „nowej kodyfikacji cywilnoprocesowej”.

Przypisy:

[1] Wszystkie cytaty w tekście pochodzą z dokumentu „Projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw z uzasadnieniem (wersja 15.04.2025 r.)”. Dostęp przez: Projekty aktów prawnych – Ministerstwo Sprawiedliwości – Portal Gov.pl.

Napisz do nas:

Aleksandra Skowyra SPCG

Aleksandra Skowyra

aplikantka adwokacka
Junior Associate

Zbliża się termin wdrożenia przepisów tzw. Polskiego Aktu o Dostępności

Zbliża się termin wdrożenia przepisów tzw. Polskiego Aktu o Dostępności

Czytaj: 5 min

Przed nami ostatnie dwa tygodnie na wdrożenie ustawy o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług, tzw. Polski Akt o Dostępności.

Zbliża się kluczowy termin wdrożenia przepisów tzw. Polskiego Aktu o Dostępności („PAD”). Do 28 czerwca 2025 r. wszystkie objęte ustawą podmioty gospodarcze, w tym firmy prywatne, instytucje świadczące usługi bankowe i finansowe, zobowiązane są do zapewniania zgodności oferowanych produktów i usług z wymogami dostępności określonymi przepisami krajowymi i unijnymi.

PAD – ustawa z dnia 26 kwietnia 2024 r. o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze – implementuje Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług (tzw. European Accessibility Act / dyrektywa EAA), która zobowiązuje państwa członkowskie do zapewniania osobom z niepełnosprawnościami równego dostępu do kluczowych produktów i usług na rynku wewnętrznym UE.

PAD stanowi kolejny krok w kierunku pełnej inkluzywności i przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu osób z ograniczeniami funkcjonalnymi. Ustawa rozszerza obowiązki w zakresie zapewniania dostępności, nakładając na sektor prywatny, w tym banki, domy maklerskie i inne firmy inwestycyjne, obowiązki na wzór obecnie stosowanych w sektorze publicznym.

Warto przypomnieć, że od 2019 r. w Polsce obowiązuje ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej aplikacji internetowych i stron mobilnych podmiotów publicznych. Zapewnianie przez podmioty publiczne obowiązku dostępności cyfrowej oraz obowiązku umieszczenia deklaracji dostępności nastąpiło odpowiednio: dla strony internetowej od 23 września 2020 r.; dla aplikacji mobilnej od 23 czerwca 2021 r. Wymagania te są szczegółowo opisane w międzynarodowych standardach WCAG tj. Wytycznych dla dostępności treści internetowych, ang. Web Content Accessibility Guidelines. WCAG wprowadzają 4 główne zasady: zrozumiałości, postrzegalności, kompatybilności, funkcjonalności.

Zgodność z zasadami dostępności staje się zatem standardem nie tylko dla instytucji publicznych, ale także dla przedsiębiorstw oferujących swoje usługi konsumentom.

Lista podmiotów zobowiązanych wdrożyć PAD jest szeroka, w dużym uproszczeniu można wskazać, że zaliczają się do niej:

  • producenci, importerzy, dystrybutorzy produktów objętych PAD, tj. terminale płatnicze, bankomaty, automaty biletowe i do odprawy, interaktywne terminale samoobsługowe, komputery ogólnego użytku dostępne w przestrzeni publicznej, czytniki książek elektronicznych, sprzęt i oprogramowanie służące do korzystania z usług komunikacji elektronicznej, mediów audiowizualnych i handlu elektronicznego;
  • usługodawcy świadczący usługi dla konsumentów, w szczególności: sektor e-commerce i usług cyfrowych, sektor finansowy i bankowy, telekomunikacja i media.

Do podmiotów zobowiązanych zaliczają się również instytucje świadczące usługi zdefiniowane w PAD poprzez: oferowane lub świadczone na rzecz konsumentów następujące usługi bankowe i finansowe, tj.:

  • umowy o kredyt konsumencki, o których mowa w art. 3 ustawy o kredycie konsumenckim i umowy o kredyt hipoteczny, o których mowa w art. 3 ustawy o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami,
  • usługi obejmujące czynności działalności maklerskiej, o których mowa w art. 69 ust. 2 pkt 1, 2, 4 i 5 oraz ust. 4 pkt 1, 2, 5 i 6 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi,
  • usługi w zakresie pieniądza elektronicznego w rozumieniu art. 2 pkt 21a ustawy o usługach płatniczych; powiązane z rachunkiem płatniczym w rozumieniu art. 2 pkt 33a ustawy o usługach płatniczych; płatnicze w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych;
  • inne usługi oferowane i możliwe do realizacji przez stronę internetową / aplikację mobilną w zakresie tzw. handlu elektronicznego.

Uszczegółowienie katalogu produktów i usług opisanych w PAD zawarte jest w dyrektywie EAA, a w szczególności w jej preambule.

Wyłączenia i wyjątki dotyczące wdrożenia obowiązków PAD.

PAD wprowadza szeroki zakres produktów i usług oraz obowiązków dla podmiotów je oferujących, jednak przewiduje również konkretne wyjątki i wyłączenia. Przykładowe wyłączenia to:

  • wyłączenia mikroprzedsiębiorstw – wyłączeniu podlegają przedsiębiorstwa, które zatrudniają mniej niż 10 pracowników oraz osiągają roczny obrót netto nieprzekraczający 2 mln euro lub sumę aktywów w bilansie rocznym poniżej 2 mln euro (w tym miejscu warto wskazać, że powyższe wyłączenie nie dotyczy podmiotów wprowadzających na rynek produkty objęte szczególnymi wymaganiami, np. terminale samoobsługowe);
  • nieproporcjonalne obciążenia – wyłączeniu podlegają przedsiębiorstwa, które wykażą, że spełnienie wymogów dostępności wiązałoby się z nieproporcjonalnymi obciążeniami, które są niewspółmierne do charakteru wielkości lub przychodów podmiotu;
  • zasadnicze zmiany charakteru produktów lub usług – wyłączeniu podlegają przedsiębiorstwa, które wykażą, że spełnienie wymagań dostępności zmieniłoby zasadniczy charakter produktu lub usługi w taki sposób, że straciłoby ono swoją funkcję podstawową lub rynkową;
  • strony internetowe i aplikacje mobilne w zakresie treści, które nie są finansowane i nie są tworzone przez dany podmiot gospodarczy oraz nie znajdują się pod jego kontrolą;
  • produkty i usługi znajdujące się już w obrocie lub użytkowaniu w dniu wejścia w życie PAD – z mocy wyłączenia ustawowego z art. 84, art. 85 – dla których został określony maksymalny termin dostosowania do 18 czerwca 2030 r.
  • strony internetowe i aplikacje mobilne posiadające treści, które spełniają przesłanki z art. 86 PAD.

Zastrzega się, że każdorazowo należy sprawdzić czy konkretny produkt, usługa, strona internetowa lub aplikacja mobilna podlega pod odrębne przepisy, wyłączenia lub wyjątki, a nadto mieć na względzie, że wyłączenie dostawcy, np. jako mikroprzedsiębiorcy, nie będzie skutkować wyłączeniem producenta lub usługodawcy konsumenckiego.

Oczywiście, nie ma przeciwskazań, aby podmiot, który formalnoprawnie nie podlega pod PAD lub został objęty wyłączeniem lub wyjątkiem, podjął dobrowolną decyzję w zakresie spełniania wymogów dostępności.

Wdrożenie przepisów PAD – ostatni etap przygotowań.

Termin wdrożenia upływa niebawem – 28 czerwca 2025 r.  Dla wszystkich podmiotów, których produkty i usługi zostały objęte PAD zalecamy – to co można zrobić w tym nieodległym terminie – to przeprowadzić ocenę zakresu wyłączenia i wyjątków w PAD (patrz: Wyłączenia i wyjątki dotyczące wdrożenia obowiązków PAD).

W przypadku nowych produktów / usług, które będą wprowadzane na rynek po dniu wejścia w życie PAD, zalecamy, aby każdy podmiot wprowadzający produkty i usługi dokonał samodzielnej oceny (test adekwatności) czy podlegają one pod obowiązek zapewnienia zgodności z wymaganiami dostępności (zgodnie z art. 21 PAD).

W niektórych podmiotach wdrożenie PAD może oznaczać wyłącznie kosmetyczne zmiany / aktualizacje, ale – patrząc na zakres i poziom szczegółowości PAD i WCAG – wydaje się, że dla większości podmiotów ich wdrożenie będzie wiązać się z czasochłonnymi pracami nad weryfikacją systemów, procesów i odpowiednich zmian / aktualizacji procedur.

W tym miejscu polecamy analizę, nie tak odległych, a pochodzących z 2023 roku, badań sektora bankowego, e-commerce, łączności, transportu i medialnego pod względem dostępności dla osób z ograniczeniami funkcjonalnymi pod tytułem: „Raport – dostępność cyfrowa w polskim biznesie”, które są dostępne pod linkiem Dostępność cyfrowa w polskim biznesie – raport 2023.

____________

Akty prawne wskazane w artykule:

Ustawa z dnia 26 kwietnia 2024r. o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze ( Dz.U.2024.731).

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z 17.04.2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług (tzw. Europejski akt o dostępności, ang. European Accessibility Act, EAA), która weszła w życie w dniu 27 czerwca 2019 r. (Dz.U.UE.L.2019.151.70).

Ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych (Dz.U.2023.1440).

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2102 z dnia 26 października 2016 r. w sprawie dostępności stron internetowych i mobilnych aplikacji organów sektora publicznego, która weszła w życie w dniu 27 czerwca 2019 r. (Dz.U. L 327 z 2.12.2016, p. 1–15).

 

Napisz do mnie:

Anna Rzeszutek SPCG

Anna Rzeszutek

radca prawny
Senior Associate

Sukces SPCG w postępowaniu z wniosków o stwierdzenie nadpłaty w PIT

Sukces SPCG w postępowaniu z wniosków o stwierdzenie nadpłaty w PIT

Czytaj: 2 min

Kancelaria SPCG reprezentowała wspólników spółki jawnej, którzy wystąpili ze spółki jawnej, w postępowaniu o stwierdzenie nadpłaty w podatku PIT. 

Wypłacając wspólnikom wynagrodzenie z tytułu wystąpienia ze spółki, spółka potrąciła podatek PIT od całości wypłaconych kwoty, nie uwzględniając faktu, że do dnia wystąpienia wspólnikom nie zostały w całości wypłacone zyski wygenerowane przez spółkę w okresie, kiedy spółka funkcjonowała jako podmiot transparentny podatkowo (które to zyski zostały opodatkowane na poziomie wspólników).

Wnioski o stwierdzenie nadpłaty w podatku PIT zostały złożone w oparciu o art. 13 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 28 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2020 r. poz. 2123), zgodnie z którym, jeżeli udziały w spółce komandytowej lub jawnej zostały nabyte lub objęte przez wspólnika przed dniem, w którym spółka ta stała się podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, przychód wspólnika z tytułu wystąpienia ze spółki pomniejsza się o wydatki na nabycie lub objęcie udziału w takiej spółce oraz o określoną m. in. zgodnie z art. 8 ustawy PIT część odpowiadającą uzyskanej przez wspólnika przed dniem, w którym spółka komandytowa lub spółka jawna stała się podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, nadwyżce przychodów nad kosztami ich uzyskania, pomniejszonej o wypłaty dokonane z tytułu udziału w spółce i o wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodu. Oznacza to, że podstawa opodatkowania PIT w związku z wystąpieniem wspólników ze spółki powinna zostać pomniejszona o wygenerowane przez spółkę zyski (z okresu jej transparentności podatkowej) nie wypłacone wspólnikom, a opodatkowane już wcześniej na poziomie wspólników.

Organ podatkowy pierwszej instancji oddalił złożone wnioski o stwierdzenie nadpłaty. Te decyzje zostały uchylone przez organ odwoławczy na skutek złożonych odwołań. Ostatecznie, po niemal dwóch latach prowadzonego postępowania, organ wydał decyzje stwierdzające nadpłatę w PIT we wnioskowanej kwocie.

Sprawę prowadziła Agnieszka Sułkowska – doradca podatkowy, Senior Associate w SPCG.

 

Napisz do autora:

Agnieszka Sułkowska SPCG

Agnieszka Sułkowska

doradca podatkowy
Senior Associate

Zmiany w procedurze cywilnej, mediacji i przepisach o ochronie konsumenta

Zmiany w procedurze cywilnej, mediacji i przepisach o ochronie konsumenta

Czytaj: 3 min

Trwają prace legislacyjne nad kolejną nowelizacją Kodeksu postępowania cywilnego, Kodeksu cywilnego oraz ustawy o prawach konsumenta [1]. Projekt Ministerstwa Sprawiedliwości zakłada szereg zmian w procesie wymiany pism procesowych oraz w przepisach dotyczących mediacji i – co szczególnie istotne dla postępowań z zakresu kredytów walutowych – statusu konsumenta.

Nowe funkcje portalu informacyjnego

Pierwsza ważna zmiana dotyczy możliwości wniesienia określonych pism procesowych za pośrednictwem portalu informacyjnego sądów powszechnych. Obecnie portal służy głównie do doręczania pełnomocnikom pism pochodzących od sądu. Istnieje też możliwość doręczania innych pism, ale komunikacja ta jest nadal jednostronna. Nowe przepisy mają to zmienić – zakładają one doręczanie szeregu pism procesowych za pośrednictwem portalu, w tym między innymi:

  • apelacji, zażalenia, skargi na czynności referendarza sądowego i innych pism w toku postępowań wywołanych tymi środkami zaskarżenia;
  • zgłoszenia pełnomocnika zawodowego oraz wypowiedzenie pełnomocnictwa;
  • oświadczenia w przedmiocie zgody lub sprzeciwu na mediacje;
  • zawiadomień o zmianie adresu zamieszkania, adresu do doręczeń lub siedziby strony.

Przez pierwszy rok obowiązywania ustawy nowelizującej kodeks postępowania cywilnego wnoszenie wymienionych pism za pośrednictwem portalu ma być co do zasady fakultatywne, a następnie obligatoryjne dla zawodowych pełnomocników i prokuratorów. Roczny okres przejściowy ma nie dotyczyć jedynie wniosków i pism procesowych w toku postępowania o zatwierdzenie ugody zawartej w mediacji prowadzonej na podstawie umowy.

Autorzy projektu od razu przewidzieli odpowiedź na pytanie, co jeżeli system ulegnie awarii i strona nie będzie mogła wnieść pisma w terminie. Wówczas pismo powinno być wniesione najpóźniej w następnym dniu roboczym, a w samym piśmie należy uprawdopodobnić wystąpienie ograniczenia w dostępności portalu informacyjnego.

Powyższe zmiany mają być jedynie pierwszym krokiem w stronę cyfryzacji procesów sądowych – w uzasadnieniu projektu wskazano bowiem, że zakłada się stopniowe dalsze rozszerzanie katalogu pism procesowych wnoszonych za pośrednictwem portalu.

Mediacja – uproszczenia i nowe obowiązki stron oraz sądu

Polski ustawodawca od dłuższego czasu konsekwentnie wzmacnia rolę mediacji w postępowaniu cywilnym. Tym razem zmiana w przepisach ma na celu jeszcze dalsze zwiększenie efektywności tej formy rozwiązywania sporów (mimo, że w praktyce niestety nie zauważamy, aby skierowanie do mediacji w sprawach dotyczących kredytów walutowych, odnosiło zamierzony skutek w postaci szybkiego zakończenia sporu), zwłaszcza w zakresie zatwierdzania zawartych ugód.

Najważniejsze zmiany w zakresie mediacji obejmują:

  • rozszerzenie katalogu spraw obowiązkowo kierowanych do mediacji o sprawy gospodarcze wynikające z umów o roboty budowlane oraz ze ściśle związanych z procesem budowlanym umów służących wykonaniu robót budowlanych; wyjątkiem mają być sprawy w postępowaniu upominawczym, elektronicznym postępowaniu upominawczym oraz postępowaniu nakazowym
  • uproszczenie procedury zatwierdzania ugód mediacyjnych i uzupełnienie katalogu tytułów egzekucyjnych z art. 777 k.p.c. – po zmianach sąd ma zatwierdzać ugodę postanowieniem i już tak zatwierdzona ugoda będzie stanowić tytuł egzekucyjny bez konieczności nadawania jej przez sąd klauzuli wykonalności.

Zatwierdzanie ugód mediacyjnych ma stanowić kompetencję sądów rejonowych bez względu na właściwość rzeczową, co z kolei odciąży sądy okręgowe. Rozważa się też wyznaczenie jednego sądu rejonowego, który byłby właściwy do rozpoznawania spraw z wniosków o zatwierdzenie ugód, zawartych w mediacji prowadzonej na podstawie umowy o mediację i wniesionych przez portal informacyjny.

W założeniu projektowane przepisy mają poprawić efektywność i jednolitość stosowania regulacji dotyczących mediacji, a w konsekwencji poprawić wizerunek mediacji w praktyce sądowej i świadomości społecznej. Najważniejszym praktycznym skutkiem ma być jednak odciążenie sądów poprzez ograniczenie liczby spraw wymagających rozstrzygnięcia w postępowaniu sądowym.

Uregulowanie statusu przedsiębiorcy-konsumenta w umowach na odległość

Nowelizacja ma obejmować także przepisy Kodeksu cywilnego oraz ustawy o prawach konsumenta. Zmiany mają ograniczyć ochronę przedsiębiorców będących osobami fizycznymi w przypadku zawierania umów na odległość. Nowe przepisy będą minimalizować ryzyko fikcji statusu konsumenta w sytuacjach, w których osoby fizyczne w rzeczywistości zawierają umowę związaną z ich działalnością gospodarczą.

W obowiązującym stanie prawnym osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą korzystają z ochrony konsumenckiej, gdy zawierają umowy niezwiązane bezpośrednio z ich działalnością gospodarczą lub nieposiadające dla nich charakteru zawodowego. Po zmianach ochrona ta będzie zależeć od złożenia odpowiedniego oświadczenia – jeżeli osoba fizyczna oświadczy, że zawiera umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą a umowa ta ma dla niej charakter zawodowy, nie będzie ona korzystać z ochrony przewidzianej dla konsumentów.

Co istotne, oświadczenie to ma nie być podważane przez niezależną ocenę charakteru umowy. Zgodnie z uzasadnieniem projektu regulacja ma bowiem na celu usunięcie wątpliwości interpretacyjnych w sytuacjach, gdy z treści umowy nie wynika jej charakter zawodowy lub pozazawodowy. Decydujące pozostanie zatem stanowisko osoby fizycznej i wydaje się, że wobec tego jej oświadczenie nie powinno być badane przez sądy.

PODSUMOWANIE

Proponowane przepisy są obecnie na etapie opiniowania. Mają one na celu dostosowanie przepisów i procedur do możliwości, jakie płyną z nowych technologii. W założeniu cel ten wydaje się słuszny i pożądany, jednak pełną efektywność i skuteczność będzie można ocenić dopiero w praktyce.

Przypisy:

[1] Numer projektu: UDER5.

Napisz do nas:

Aleksandra Skowyra SPCG

Aleksandra Skowyra

aplikantka adwokacka
Junior Associate

Zmiany w Ordynacji podatkowej – czyli niespełnione oczekiwania podatników

Zmiany w Ordynacji podatkowej – czyli niespełnione oczekiwania podatników

Czytaj: 2 min

Na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawił się w ostatnich dniach długo wyczekiwany projekt ustawy z dnia 26 marca 2025 r. o zmianie ustawy Ordynacji podatkowa oraz niektórych innych ustaw.

Projekt wraz z uzasadnieniem dostępny jest pod następującym adresem:

https://legislacja.gov.pl/projekt/12396201/katalog/13119151#13119151
.

Wbrew zapowiedziom Ministerstwa Finansów, projekt nie ingeruje istotnie w art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania.

Przypomnijmy, że od wielu lat toczy się dyskusja na temat instrumentalnego wykorzystywania ww. przepisu przez organy podatkowe poprzez wszczynanie postępowań karno-skarbowych tuż przed upływem terminu przedawnienia, celem zyskania dodatkowego, nielimitowanego już czasu na prowadzenie działań kontrolnych lub postępowań. W konsekwencji, od dawna postulowana jest całkowita rezygnacja z tego przepisu.

W kontekście powyższego, zmiana wskazanego przepisu, jaką zaproponowało Ministerstwo, jest co najmniej rozczarowująca. Projekt zakłada bowiem w dalszym ciągu zawieszenie biegu terminu przedawnienia wskutek wszczęcia postępowania karno-skarbowego, lecz tylko w sytuacji, gdy postępowanie takie dotyczy konkretnych rodzajów przestępstw skarbowych zagrożonych karą pozbawienia wolności. W praktyce zatem, powyższa zmiana nie musi oznaczać ograniczenia procederu nadużywania ww. instytucji przez organy podatkowe.

Na krytykę zasługuje również wprowadzenie nowego przepisu art. 70f Ordynacji podatkowej, który wydłuża okres przedawnienia zobowiązania podatkowego o dodatkowy rok w sytuacji, gdy podatnik złoży korektę deklaracji (zmniejszającej wysokość podatku lub zwiększającej kwotę zwrotu lub straty) w okresie krótszym niż 12 miesięcy przed upływem ustawowego terminu przedawnienia.

Inną długo wyczekiwaną zmianą była nowelizacja przepisów dotyczących raportowania MDR. W tym przypadku przynajmniej część z wnioskowanych postulatów została uwzględniona. Projekt przewiduje m.in. zwolnienie radców prawnych, adwokatów i doradców podatkowych z obowiązku raportowania (przy czym będą oni zobligowani do poinformowania klienta o takim obowiązku), jak również uprawnienie Ministerstwa do zwolnienia – w drodze rozporządzenia – z obowiązku raportowania MDR określonych schematów krajowych.

Na deser Ministerstwo w tym samym projekcie przewidziało kilka zmian w Kodeksie karno-skarbowym. Projekt zakłada m.in. wykreślenie art. 44 § 2 KKS, zgodnie z którym karalność przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej ustaje także wówczas, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności. Tym samym, upływ terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie będzie oznaczał przedawnienia się karalności przestępstwa związanego z ww. uszczupleniem. Przedawnienie karalności przestępstwa skarbowego będzie odbywać się wyłącznie na zasadach wskazanych w KKS.

Napisz do autora:

Agnieszka Sułkowska SPCG

Agnieszka Sułkowska

doradca podatkowy
Senior Associate

Przejrzystość wynagrodzeń – zbliża się termin wdrożenia unijnej dyrektywy

Przejrzystość wynagrodzeń – zbliża się termin wdrożenia unijnej dyrektywy

Czytaj: 5 min

W czerwcu 2023 roku w życie weszła Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/70 z dnia 10 maja 2023 roku w sprawie przejrzystości wynagrodzeń [1], a na jej wdrożenie państwom członkowskim zostało około 1,5 roku. To duża zmiana i spore wyzwanie dla przedsiębiorstw, a czasu, wbrew pozorom, mamy niewiele.

Do 7 czerwca 2026 roku państwa członkowskie UE muszą zaimplementować przepisy Dyrektywy. Jakie zmiany czekają w najbliższych latach państwo i pracodawców?

Podstawowymi celami Dyrektywy jest zapewnienie prawa do równego wynagrodzenia, w tym również do świadczeń i zapewnienie prawa do równego traktowania za pracę o takiej samej wartości i w ocenie jakości pracy. W uzasadnieniu do projektu Dyrektywy czytamy, że Unia już od wielu lat próbuje zażegnać problemowi dyskryminacji płacowej. Z badań Eurostatu z tamtego okresu wynika, że luka płacowa pomiędzy zarobkami kobiet i mężczyzn wynosiła wówczas około 14% [2], natomiast luka emerytalna pomiędzy tymi samymi grupami – aż 33% [3]. Projektowana Dyrektywa miała zatem urzeczywistniać założenia strategii na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020-2025, a także jest zgodna z Agendą ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, w szczególności celu 5 dotyczącego osiągnięcia równouprawnienia płci i wzmocnienia pozycji kobiet i dziewcząt [4].

 Cele Unii mają zostać osiągnięte poprzez wprowadzenie szeregu nowych instrumentów i obowiązków adresowanych do państw członkowskich i pracodawców w sektorze publicznym i prywatnym. Dyrektywa będzie miała zastosowanie do pracowników zatrudnionych na umowę o pracę lub pozostających w stosunku pracy określonych przez prawo, układy zbiorowe lub praktykę obowiązujące w poszczególnych państwach członkowskich, a także do kandydatów na pracownika. Ustawodawca wierzy, że ustanowienie przejrzystości wynagrodzeń przyczyni się do zwiększenia świadomości pracodawców o luce płacowej, a także pozwoli wykryć przypadki dyskryminacji, tam, gdzie występuje one nieświadomie i niecelowo.

Przejrzystość wynagrodzeń

Likwidacja dysproporcji wynagrodzeń ma przede wszystkim polegać na wdrożeniu narzędzi lub metod oceny i porównywania wartości pracy neutralnych pod względem płci. Ocena ta powinna brać pod uwagę jedynie obiektywne zmienne przesądzające o wartości wykonywanej pracy. Należą do nich takie cechy jak np. posiadane umiejętności, podejmowany wysiłek, zakres odpowiedzialności czy warunki pracy. Stworzone kryteria pracodawca udostępnia pracownikom w łatwo dostępnym miejscu.

Z przejrzystości wynagrodzeń skorzystają także osoby ubiegające się o pracę w danej firmie. Na podstawie sporządzonych kryteriów kandydat będzie miał dostęp do informacji takich jak:

  • początkowy poziom wynagrodzenia na aplikowanym stanowisku lub jego przedział,
  • w uzasadnionych przypadkach, do przepisów układu zbiorowego stosowanych przez pracodawcę dotyczących tego stanowiska.

Dane o wynagrodzeniu winny stworzyć przestrzeń do świadomej negocjacji między stronami, w związku z czym mają zostać podane do wiadomości jeszcze przed rozmową kwalifikacyjną, np. w ogłoszeniu o pracę. Ponadto, ogłoszenia, w tym zawarte w nich nazwy stanowisk, muszą być neutralne pod względem płci. Podczas rekrutacji potencjalny pracodawca czuwa nad tym, aby proces ten przebiegał w sposób niedyskryminujący kandydata, a prawo do równego wynagrodzenia nie było podważane. Co ważne, kandydat nie może zostać zapytany o wysokość wynagrodzenia otrzymywanego u poprzednich pracodawców.

Prawo do informacji

W stosunku do już zatrudnionych osób, pracodawca zapewni łatwy dostęp do kryteriów stosowanych w celu określania poziomu wynagrodzeń na danych stanowiskach i schematu ich wzrostu. Dyrektywa zapewnia również uprawnienie, zgodnie z którym pracownicy na własne żądanie mogą uzyskać od zatrudniającego pisemną informację o indywidualnym poziomie wynagrodzenia oraz o średnich poziomach wynagrodzenia, wraz z podziałem na płeć i w odniesieniu do osób wykonujących taką samą pracę lub pracę o takiej samej wartości. Reakcja pracodawcy na wniosek nie może trwać dłużej niż dwa miesiące. O prawie do informacji podmiot zatrudniający informuje swoich pracowników raz do roku.

Sprawozdawczość w zakresie luki płacowej między płciami

Niezwykle istotnym z punktu widzenia Dyrektywy zobowiązaniem nałożonym na pracodawcę jest obowiązek sprawozdawczości. Stanowi on element kontroli w zakresie przestrzegania przepisów Dyrektywy. Przedsiębiorstwa będą musiały składać państwu członkowskiemu informacje w przedmiocie:

  1. luki płacowej ze względu na płeć,
  2. luki płacowej ze względu na płeć w formie składników uzupełniających lub zmiennych,
  3. mediany luki płacowej ze względu na płeć,
  4. mediany luki płacowej ze względu na płeć w formie składników uzupełniających lub zmiennych,
  5. odsetka pracowników płci żeńskiej i męskiej otrzymujących składniki uzupełniające lub zmienne,
  6. odsetka pracowników płci żeńskiej i męskiej w każdym kwartylu wynagrodzenia,
  7. luki płacowej ze względu na płeć wśród pracowników w podziale na kategorie pracowników, według zwykłej podstawowej płacy godzinowej lub miesięcznej oraz składników uzupełniających lub zmiennych.

Niniejsze informacje, z wyjątkiem punktu 7., zostaną udostępnione publiczne przez państwa członkowskie i tym samym umożliwią porównanie pracodawców, z uwzględnieniem konkretnej branży czy regionu. Te same dane pracodawca może opublikować przykładowo na swojej stronie internetowej. Niemniej jednak należy pamiętać, że dane dotyczące luki płacowej podlegają przekazaniu pracownikom i przedstawicielom pracowników, a na odpowiednie żądanie, także inspektorowi pracy oraz organowi ds. równości. Na żądanie zainteresowanych przekazywane dane podlegają odpowiedniemu umotywowaniu.

Unijny ustawodawca określił terminy wywiązania się z obowiązku sprawozdawczości, które różnią się w zależności od rozmiaru przedsiębiorstwa i prezentują się następująco:

Liczba osób zatrudnionychPrzedstawienie pierwszego sprawozdaniaCzęstotliwość dostarczania kolejnych sprawozdań
250 lub więcej7 czerwca 2027 rokuco rok
150 – 2497 czerwca 2027 rokuCo trzy lata
100-1497 czerwca 2031 rokuCo trzy lata

Pokreślenia wymaga fakt, że, prawodawca krajowy może nałożyć powyższy obowiązek również na podmioty zatrudniające mniej niż 100 osób. Na chwilę obecną przekazywanie informacji przez te podmioty jest nieobligatoryjne.

Przeprowadzenie oceny wynagrodzeń z przedstawicielami pracowników

Pracodawca wraz z przedstawicielami pracowników dokonuje wspólnej oceny wynagrodzeń, polegającej na zidentyfikowaniu różnic w wynagrodzeniach pracowników różnych płci, a które nie są uzasadnione obiektywnymi kryteriami. Celem współpracy jest określenie i podjęcie działań naprawczych, a także zapobieżenie ponownemu powstaniu luki w przyszłości. Do wspólnej oceny wynagrodzeń dochodzi, gdy:

  1. luka płacowa między kobietami a mężczyznami wyniesie co najmniej 5%,
  2. pracodawca nie uzasadnił tej różnicy obiektywnymi przesłankami,
  3. w ciągu sześciu miesięcy pracodawca nie zastosował środków zaradczych – w przypadku, gdy różnica okaże się nieuzasadniona.

Możliwe negatywne konsekwencje dla pracodawcy

Uchwalona przez UE Dyrektywa zawiera również regulacje dotyczące skutków nieprzestrzegania jej przepisów. Pracodawcy, który dopuścił się dyskryminacji płacowej ze względu na płeć będzie groziła zapłata odszkodowania lub zadośćuczynienia. Każde z nich musi stawiać pracownika w sytuacji, w której znajdowałby się, gdyby do dyskryminacji nie doszło. Oznacza to, że poszkodowany byłby uprawniony do otrzymania odpowiedniej sumy w postaci zaległego wynagrodzenia oraz premii i innych świadczeń pieniężnych, których wysokość zależałaby od poziomu otrzymywanego wynagrodzenia, a także świadczeń rzeczowych czy odszkodowania za utracone szanse. W tym postępowaniu ustawodawca zastosował odwrócony ciężar dowodu, co oznacza, że pracodawca jest zobowiązany do udowodnienia, że do naruszenia nie doszło.

Wskazać należy, że treść Dyrektywy nie wskazuje maksymalnej wysokości odszkodowania ani zadośćuczynienia. Ponadto, sąd, na wniosek powoda może również wydać nakaz zaprzestania naruszenia i podjęcia środków umożliwiających przestrzeganie zasady równości wynagrodzeń.

Powództwo w przedmiocie wypłaty odszkodowania lub zadośćuczynienia może zostać poprzedzone ewentualnym postępowaniem pojednawczym. Co ważne, sprawę będą mogli wszcząć zarówno aktualni jak i byli pracownicy.

Podsumowanie

Opisane zmiany oznaczają, że pracodawcy będą musieli dokonać rewizji obecnie funkcjonującej polityki płacowej w ich organizacji i ocenić, czy będzie korespondowała z nowymi przepisami. W przypadku ujawnionych nieprawidłowości niezbędne będzie dokonanie analizy czy różnice te wynikają z uzasadnionych przyczyn. W przeciwnym wypadku niezbędne może okazać się przemodelowanie systemu wynagrodzeń.

Ważnym sygnałem ze strony Unii jest zobligowanie państw członkowskich do wsparcia przedsiębiorstw zatrudniających mniej niż 250 pracowników. Ma ono polegać na udzielaniu pomocy technicznej i organizacji szkoleń w przedmiocie przestrzegania przepisów antydyskryminacyjnych. W każdym przypadku najkorzystniejszym rozwiązaniem będzie jak najszybsze wdrożenie zmian w celu dokładnego zbadania kondycji wewnętrznych procedur i uniknięcia wystąpienia komplikacji w przeddzień implementacji przepisów krajowych.

Do polskiego Sejmu trafił już projekt nowelizacji kodeksu pracy. Niemniej jednak, posłowie wciąż debatują nad tym, czy tryb złożenia projektu jest właściwy i czy zakresem podmiotowym nie należy też objąć umów cywilnoprawnych. Dyskusje budzą duże emocje, zwłaszcza z uwagi na treść Uchwały Sądu Najwyższego z 1993 roku, zgodnie z którą informacja o wynagrodzeniu pracownika jest jego dobrem osobistym i korzysta z ochrony przed ujawnieniem [5].

Nadzór merytoryczny nad tekstem: mec. Adam Kostrzewa, Partner.

Przypisy:
[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/970 z dnia 10 maja 2023 r. w sprawie wzmocnienia stosowania zasady równości wynagrodzeń dla mężczyzn i kobiet za taką samą pracę lub pracę o takiej samej wartości za pośrednictwem mechanizmów przejrzystości wynagrodzeń oraz mechanizmów egzekwowania (dalej jako „Dyrektywa”).
[2] https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/sdg_05_20/default/table?lang=en.
[3] https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/DDN-20200207-1.
[4] https://sdgs.un.org/goals.
[5] Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 1993 roku, sygn. akt I PZP 28/93, OSN 19944/1/1.

Napisz do autora:

Maria Tracka SPCG

Maria Tracka

aplikantka adwokacka
Junior Associate

Pin It on Pinterest