Tarcza 2.0 uchwalona – zmiany w prawie pracy

współpraca redakcyjna i nadzór merytoryczny: mec. Adam Kostrzewa, Partner

stan aktualny na 17.04.2020 r., godz. 16:00 

Sejm uchwalił właśnie ostateczny tekst ustawy, która w mediach określana jest mianem „Tarczy antykryzysowej 2.0”. Choć w niektórych przekazach (również rządowych) bywa ona również określana jest jako tzw. „tarcza antykryzysowa 1.1”. Dlatego dla uniknięcia wątpliwości wskazujemy, że chodzi o ustawę z dnia 16/17 kwietnia br. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2.

W tym wpisie będziemy ją określać roboczo jako „Tarcza 2.0”. Ustawa ta miała na celu skorygowanie i poprawę rozwiązań przewidzianych Tarczą 1.0, choć w swej treści określa również zasady wsparcia dla przedsiębiorców opierające się o instrumenty dłużne oferowane przez Agencję Rozwoju Przemysłu.

SPCG – Kancelaria prawna świadczymy kompleksowe usługi doradcze w zakresie indywidualnego i zbiorowego prawa pracy.

Jednocześnie wskazujemy, że przyjęta dziś przez Sejm Tarcza 2.0 nie dotyczy głośnego programu rządowego określanego jako tzw. „tarcza antykryzysowa 3.0” (lub tarcza finansowa). Ten program polegać ma na uzyskaniu w znacznej części bezzwrotnych subwencji z Polskiego Funduszu Rozwoju, po spełnieniu takich warunków jak m.in. utrzymanie zatrudnienia i utrzymania działalności. Rozwiązania te zostaną uruchomione przez Rząd po uzyskaniu zgody Komisji Europejskiej, a o ich szczegółach piszemy w odrębnym artykule autorstwa mec. Grzegorza Kelera.

W niniejszym artykule chcielibyśmy przybliżyć Państwu istotniejsze z punktu widzenia pracodawców zmiany wprowadzone Tarczą 2.0. Już w tym miejscu zaznaczamy, że przepisy tej ustawy nie zmieniają istotnie dotychczasowego modelu pomocy, a mają one bardziej charakter techniczny oraz częściowo uwzględniający postulaty rynku.

ZMIANY W DOFINANSOWANIU WYNAGRODZEŃ Z FGŚP (art. 15g specustawy) 

1. Szerszy krąg podmiotów mogących skorzystać z pomocy

Przepisy Tarczy 1.0 stanowiły, że z rozwiązania przewidzianego w art. 15g specustawy mogli skorzystać tylko przedsiębiorcy.

Przepisy Tarczy 2.0 rozszerzają krąg podmiotów, które mogą skorzystać z tego rozwiązania również o:

• organizacje pozarządowe w rozumieniu art. 3 ust. 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
• podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
• państwowe osoby prawne w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.

Dla wszystkich tych podmiotów warunki uzyskania pomocy są takie same jak dotychczas dla przedsiębiorców i nie uległy one zmianie. Szczegóły dotyczące tego rozwiązania omówiliśmy szerzej w poprzednim artykule z 31/03/2020.

2. Obniżenie wymiaru czasu pracy o mniej niż 20% będzie dopuszczalne

Z dotychczasowego brzmienia art. 15g ust.8 specustawy wynikało, że możliwe było „obniżenie wymiaru czasu pracy o 20%, nie więcej niż do 0,5 etatu…”.

Wykładnia tego przepisu budziła wątpliwości, choć powszechnie przyjmowano, że wartość o jaką można było obniżyć wymiar czasu pracy jest sztywna i zawsze musi wynosić 20%. W konsekwencji stosując ten mechanizm pomocowy nie było możliwe obniżenie wymiaru czasu pracy np. o 10% czy 15%. Na gruncie takiego brzmienia przepisu spotykaliśmy się również z odmiennymi interpretacjami.

Tarcza 2.0 nowelizuje ten przepis w ten sposób, że będzie możliwe „obniżenie wymiaru czasu pracy pracownika maksymalnie o 20%”.

Ta na pozór kosmetyczna zmiana ma jednak istotne konsekwencje praktyczne. Przy takim brzmieniu przepisu nie powinno już budzić żadnych wątpliwości to, że pracodawcy mogą działać bardziej elastycznie obniżając wymiar czasu pracy pracownikom, w zależności od ich rzeczywistych potrzeb.

Niestety przepisy Tarczy 2.0 nadal nie wprowadzają zmian w zakresie obniżenia wymiaru czasu pracy o więcej niż 20%, czy też w zakresie obniżenia go do wartości niższej niż 0,5 etatu.

3. Krótszy okres ochronny pracowników objętych dofinansowaniem przed wypowiadaniem im umów z przyczyn ich niedotyczących

Z praktycznego punktu widzenia, w wielu przypadkach na decyzję o tym, czy i w jakim zakresie skorzystać z dofinansowania do wynagrodzeń pracowników wpływ ma istnienie zakazu wypowiadania umów o pracę z przyczyn niedotyczących pracowników. Obowiązywanie tego zakazu w przypadku korzystania ze środków FGŚP wynika wprost z odesłania art. 15g ust 17. Przepis ten w Tarczy 1.0 brzmiał następująco do: „do wypłaty i rozliczania świadczeń, o których mowa w ust. 1, oraz środków, o których mowa w ust. 2, stosuje się odpowiednio przepisy art. 7-16 ustawy z dnia 11 października 2013 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy, z wyjątkiem art. 8 ust. 3 pkt 8 tej ustawy, oraz przepisy wykonawcze do tej ustawy.”

Krótko mówiąc, na podstawie przepisów Tarczy 1.0 zakaz ten miał trwać przez okres pobierania dofinansowania oraz dodatkowo przez odpowiadający mu okres po zakończeniu dofinansowania. W skrajnych przypadkach (przy dofinansowaniu na 3 miesiące i uwzględnieniu 3 miesięcznego okresu wypowiedzenia) rozstanie z pracownikiem z przyczyn leżących po stronie pracodawcy byłoby możliwe najwcześniej po 9 miesiącach.

Na pewno można przyjąć, że skutkiem złamania tego zakazu jest utrata otrzymanego dofinansowania wraz z odsetkami jak dla zaległości podatkowych. Oczywiście nie chodzi tu o utratę całego dofinansowania, ale tylko o taką jego część, która dotyczyła wynagrodzeń pracowników, którym wypowiedziano umowę w okresie trwania zakazu. Inne skutki złamania tego zakazu (zwłaszcza w kontekście wadliwości wypowiedzenia umowy o pracę) są dyskusyjne, ale nie można ich wykluczyć.

Tarcza 2.0 znowelizowała brzmienie art. 15g ust 17 w taki sposób, że w nowej jego wersji wskazano, że do wypłaty i rozliczeń pomocy stosuje się przepisy art. 7-16 ustawy z dnia 11 października 2013 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy, z wyjątkiem art. 8 ust.3 pkt. 8 oraz art. 13 pkt. 2 tej ustawy, oraz przepisy wykonawcze do tej ustawy. Bardzo istotne jest więc, to, iż wyłączono stosowanie art. 13 pkt 2 ustawy z 2013 r. To właśnie ten przepis rozszerzał trwanie zakazu na okres po upływie okresu pobierania dofinansowania.

W konsekwencji okres ochronny pracowników uległ skróceniu wyłącznie do okresu pobierania dofinansowania.

4. Dofinansowanie za okres od miesiąca złożenia wniosku a nie od daty jego złożenia

W efekcie wprowadzenia Tarczy 2.0 dofinansowanie będzie przysługiwało już od miesiąca złożenia wniosku, a nie jak było dotychczas, od daty złożenia wniosku. Ma to istotne praktyczne znaczenie, gdyż dofinansowanie będzie przysługiwało wstecz, tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożono wniosek. Naszym zdaniem w dalszym ciągu pozostanie jednak istotna data od kiedy u pracodawcy zastosowano przestój ekonomiczny lub obniżony wymiar czasu pracy, a tym samym od kiedy zaistniały warunki wprowadzenia jednego z powyższych mechanizmów.

Dla przykładu, jeśli porozumienie ze stroną społeczną wprowadzające te rozwiązania podpisano ze skutkiem na 1-szy dzień miesiąca, zaś wniosek złożono później np. 15-tego dnia miesiąca – dofinansowanie i tak będzie przysługiwało za cały ten miesiąc od 1 dnia miesiąca i takie rozwiązanie nie budzi wątpliwości. Gdyby jednak porozumienie weszło w życie np. 10 dnia miesiąca, i w tym samym dniu złożono wniosek, naszym zdaniem będzie ono przysługiwało za okres od 10 dnia miesiąca. Koncepcja, iż w takim przypadku porozumienia ma zastosowanie od 1 dnia miesiąca (czyli innymi słowy działa wstecz) jest rozwiązaniem prawnie wątpliwym, aczkolwiek w niektórych znanych nam już przypadkach dofinansowanie zostało przyznane i dla tego typu przypadków. Zwracamy przy tym uwagę, iż załącznik do wniosku o dofinansowanie zawierający wykaz pracowników, na rzecz których staramy się o dofinansowanie, przewiduje wartość dofinansowania liczoną w miesiącach.

ZMIANY W DOFINANSOWANIU WYNAGRODZEŃ OD STAROSTY (art. 15zzb specustawy)

Dofinansowanie od miesiąca złożenia wniosku

Podobnie jak w przypadku rozwiązania z art. 15g, tak i w przypadku dofinansowań wynagrodzeń na podstawie umów zawartych ze starostą, dofinansowanie będzie mogło zostać przyznane na okres nie dłuższy niż 3 miesiące, przypadające od miesiąca złożenia wniosku, a nie od daty jego złożenia – jak było to poprzednio.

Przy tej okazji zwracamy Państwa uwagę, iż ogłoszone zostały już przez Powiatowe Urzędu Pracy nabory na wnioski o dofinansowanie. Nabory te obowiązują wyłącznie przez okres 14 dni od ogłoszenia, a zatem warto szybko decydować się na składanie wniosków.

ZMIANY W ZAKRESIE ZWOLNIENIA ZE SKŁADEK ZUS (art. 31zo specustawy)

Przepisy Tarczy 2.0 rozszerzają krąg przedsiębiorców, którzy mogą skorzystać z 3 miesięcznego zwolnienia ze składek ZUS. Dotychczas pomoc ta była dostępna dla samozatrudnionych oraz dla firm, które na 29 lutego 2020 r. zgłosiły do ubezpieczeń mniej niż 10 osób.

Zgodnie z przepisami Tarczy 2.0 rozwiązanie to będzie również dostępne dla płatników składek, którzy na dzień 29 lutego 2020 r. zgłosili do ubezpieczeń społecznych od 10 do 49 ubezpieczonych, z tym zastrzeżeniem, że dla tej grupy podmiotów zwolnienie nie będzie całościowe – jak w przypadku mikro-firm, ale jedynie do wysokości 50% łącznej kwoty nieopłaconych należności z tytułu składek wykazanych w deklaracji rozliczeniowej złożonej za dany miesiąc. W Tarczy 2.0 wprost wskazano, że liczbę ubezpieczonych oblicza się nie uwzględniając ubezpieczonych będących pracownikami młodocianymi, zatrudnionymi w celu przygotowania zawodowego.

Zwolnienie dotyczy obowiązku opłacenia nieopłaconych należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych lub Fundusz Emerytur Pomostowych, należnych za okres od dnia 1 marca 2020 r. do dnia 31 maja 2020 r.

Na chwilę publikacji tego artykułu analiza przyjętych przez Sejm poprawek Senatu wskazuje, że w Tarczy 2.0 znalazło się rozwiązanie rozszerzające możliwość skorzystania ze zwolnienia również przez takich przedsiębiorców, którzy powstali pomiędzy 1 lutego 2020 r. a 1 kwietnia 2020 r. Warto wspomnieć, że przepisy Tarczy 1.0 jako dzień na który należało ustalać stan zatrudnienia wskazywały 29 lutego 2020 r. Takie rozwiązanie wykluczało jednak z kręgu beneficjentów te firmy, które powstały po 29 lutego 2020 r. i opłacały składki ZUS.

W wyniku zmian zwolnienie jest dostępne dla tych przedsiębiorców, którzy byli zgłoszeniu jako płatnicy składek:

1)       przed dniem 1 lutego 2020 r. i na dzień 29 lutego 2020 r.,

2)       w okresie od dnia 1 lutego 2020 r. do dnia 29 lutego 2020 r. i na dzień 31 marca 2020 r.,

3)       w okresie od dnia 1 marca  2020 r. do dnia 31 marca 2020 r. i na dzień 30 kwietnia 2020 r.

Na chwilę publikacji tego artykułu analiza przyjętych przez Sejm poprawek Senatu wskazuje również, że w Tarczy 2.0 znalazły się zapisy dotyczące objęcia zwolnieniem z obowiązku opłacenia należności z tytułu składek wykazanych w deklaracji rozliczeniowej za marzec 2020 r. także wówczas gdy należności te zostały opłacone. Opłacone należności z tytułu składek podlegają zwrotowi na zasadach określonych w art. 24 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

ZMIANY W ZAKRESIE SZKOLEŃ BHP (art. 12e Tarczy 2.0)

1. Dopuszczalne zdalne szkolenia wstępne

Przepisy Tarczy 2.0 dopuszczają w okresie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii przeprowadzanie szkoleń wstępnych w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy i służby w całości za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, z wyjątkiem instruktażu stanowiskowego:

1) pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym;

2) pracownika zatrudnionego na stanowisku, na którym występuje narażenie na działanie czynników niebezpiecznych;

3) pracownika przenoszonego na stanowisko, o którym mowa w pkt 1 i 2;

4) ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką.

2. Szkolenia okresowe – wydłużenie terminu

Przepisy Tarczy 2.0 stanowią, że w przypadku, gdy termin przeprowadzenia szkolenia okresowego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy lub bezpieczeństwa i higieny służby przypada w:

1) okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii lub

2) w okresie 30 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku, gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii albo stanu epidemii

ulega on wydłużeniu do 60. dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku, gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii albo stanu epidemii.

ZMIANY W ZAKRESIE SZCZEGÓLNYCH ROZWIĄZAŃ DOT SYSTEMU LUB ROZKŁADU PRACY W PRZEDSIĘBIORSTWACH O ZNACZENIU KRYTYCZNYM (art. 15x)

Warto zauważyć, że art. 15x w brzmieniu wynikającym z Tarczy 1.0 stanowił, że niektóre wskazane w tym przepisie przedsiębiorstwa o znaczeniu krytycznym w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii mogły, na czas oznaczony nie dłuższy niż do czasu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii: 1) zmienić system lub rozkład czasu pracy pracowników w sposób niezbędny dla zapewnienia ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa lub stacji; 2) polecić pracownikom świadczenie pracy w godzinach nadliczbowych w zakresie i wymiarze niezbędnym dla zapewnienia ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa lub stacji

Tarcza 2.0 rozszerza zakres tych rozwiązań m.in. o:

• możliwość zobowiązania pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Przy czym zastrzeżono, że taki dyżur może naruszać prawo do odpoczynku;
• możliwość polecenia pracownikowi realizowania prawa do odpoczynku w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (zatem również w zakładzie pracy).

Bardzo istotne jest również to, że Tarcza 2.0 rozszerza krąg pracodawców, którzy mogą skorzystać ze wskazanych wyżej rozwiązań m.in. o pracodawców zatrudniających pracowników w:

• przedsiębiorstwie prowadzącym działalność polegającą na świadczeniu czynności bankowych w rozumieniu art. 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2019 r. poz. 2357 oraz z 2020 r. poz. 284, 288 i 321);
• u przedsiębiorcy prowadzącego działalność w sektorze rolno-spożywczym związaną z wytwarzaniem lub dostarczaniem żywności.

ZMIANY W ZAKRESIE WAŻNOŚCI UPRAWNIEŃ DO KIEROWANIA POJAZDAMI (art. 15 zzzw Tarczy 2.0)

Tarcza 2.0 wprowadziła bardzo istotne rozwiązanie, w kontekście automatycznego przedłużenia ważności dokumentów uprawniających do kierowania pojazdami. Dotychczas kwestia ta nie była uregulowana, a pracownicy zatrudnieni na stanowisku kierowcy lub tacy, których obowiązki związane były z kierowaniem pojazdami napotykali na trudności związane z przedłużeniem ważności tych dokumentów.

Zgodnie z art. 15zzzw, w przypadku, gdy ważność m.in.:

• prawa jazdy
• świadectwa kierowcy
• wpisu w prawie jazdy kodu 95 potwierdzającego uzyskanie kwalifikacji wstępnej, kwalifikacji wstępnej przyspieszonej, kwalifikacji wstępnej uzupełniającej, kwalifikacji wstępnej uzupełniającej przyspieszonej albo ukończenie szkolenia okresowego

upływa w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ważność tych dokumentów ulega przedłużeniu do dnia upływu 60 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku, gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii, albo stanu epidemii.

=====

Wkrótce kolejne analizy zapisów Tarczy antykryzysowej 2.0.

=====