Kontrola rozliczeń podatkowych przez organy podatkowe zwykle jest dla podatnika źródłem stresu i niepewności. Aby łatwiej przez nią przejść, warto znać zasady jej przeprowadzania. Nie ułatwia tego jednak fakt, że istnieją dwa różne tryby czynności kontrolnych: kontrola podatkowa i celno-skarbowa.

W niniejszym tekście przedstawione zostaną podstawowe różnice pomiędzy nimi.

Podstawa prawna

Podstawowa różnica pomiędzy omawianymi trybami kontroli rozliczeń podatkowych dotyczy aktów prawnych, które regulują zasady ich przeprowadzania. Kontrola podatkowa jest prowadzona na podstawie Ordynacji podatkowej. Z kolei kontrola celno-skarbowa uregulowana jest w ustawie o Krajowej Administracji Skarbowej. Jednak w zakresie nieuregulowanym w tej ustawie, do kontroli celno-skarbowej stosuje się przepisy Ordynacji podatkowej. Dotyczy to m.in. zasad obliczania terminów, udzielania pełnomocnictw, dokonywania doręczeń czy większości reguł w zakresie przeprowadzania dowodów. Stąd też, jakkolwiek istnieją istotne różnice pomiędzy kontrolą podatkową i celno-skarbową, to istotna część zasad ich przeprowadzania jest podobna.

Organ przeprowadzający kontrolę

Pierwsza praktyczna różnica pomiędzy omawianymi trybami kontroli rozliczeń podatkowych dotyczy organów prowadzących kontrolę. Uprawnionymi do przeprowadzenia kontroli podatkowej są naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celno-skarbowego, wójt, burmistrz lub prezydent miasta, starosta albo marszałek województwa. W praktyce kontrolę podatkową przeprowadza zwykle naczelnik urzędu skarbowego, a w przypadku podatków i opłat lokalnych – wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Z kolei kontrole celno-skarbowe przeprowadzają naczelnicy urzędów celno-skarbowych (utworzonych z dniem 1 marca 2017 r. w miejsce urzędów kontroli skarbowej i urzędów celnych). Co więcej, organ ten może wykonywać kontrolę na terenie całej Polski i nierzadko zdarza się, że kontrola celno-skarbowa jest prowadzona przez naczelnika urzędu celno-skarbowego z innego województwa niż to, w którym ma siedzibę podatnik.

Przedmiot kontroli

Jak wynika z art. 281 § 2 Ordynacji podatkowej, celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Cel ten wyznacza zarazem przedmiot kontroli, którym jest weryfikacja wywiązywania się przez kontrolowany podmiot obowiązków mających swoje źródło w przepisach prawa podatkowego.

Natomiast zakres kontroli celno-skarbowej jest szerszy. Oprócz aspektów podatkowych może ona objąć również m.in. przestrzeganie przepisów prawa celnego, regulujących urządzanie i prowadzenie gier hazardowych czy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Warto nadmienić, że od niedawna do szerokiego katalogu regulacji, których przestrzeganie może być objęte kontrolą celno-skarbową dodano również przepisy nakładające sankcje związane z działaniami Rosji i Białorusi wobec Ukrainy. Oznacza to, że przedmiotem kontroli celno-skarbowej mogą być także aspekty inne niż podatkowe.

Przebieg kontroli

Wszczęcie kontroli podatkowej poprzedza zawiadomienie kontrolowanego z co najmniej siedmiodniowym wyprzedzeniem. Nie jest ono wymagane tylko w niektórych przypadkach, wymienionych w art. 282c Ordynacji podatkowej. W okresie przed wszczęciem kontroli podatkowej podatnik może jeszcze skorygować deklarację podatkową w zakresie, którego dotyczy kontrola. Po wszczęciu kontroli możliwość taka ustaje i zostaje przywrócona dopiero po zakończeniu kontroli.

Z kolei kontrola celno-skarbowa wszczynana jest bez uprzedniego zawiadomienia kontrolowanego. Jeżeli jednak przedmiotem takiej kontroli jest przestrzeganie przez kontrolowanego przepisów prawa podatkowego, przysługuje mu w terminie 14 dni od dnia doręczenia upoważnienia do przeprowadzenia kontroli uprawnienie do skorygowania deklaracji w zakresie objętym tą kontrolą. Później, podobnie jak w przypadku kontroli podatkowej, prawo do skorygowania deklaracji wygasa i zostaje przywrócone dopiero po zakończeniu kontroli. Należy dodać, że w przypadku, gdy organ ma podejrzenie, iż nie są przestrzegane przepisy oraz okoliczności faktyczne uzasadniają niezwłoczne przeprowadzenie kontroli celno-skarbowej, może ona zostać wszczęta nawet bez upoważnienia, po okazaniu legitymacji służbowej.

Przebieg samej kontroli w obu przypadkach jest podobny. Organ prowadzący kontrolę celno-skarbową ma jednak większą swobodę wynikającą z tego, że nie jest on związany ograniczeniami kontroli działalności gospodarczej określonymi w Rozdziale 5 ustawy Prawo przedsiębiorców. Oznacza to m.in., że czasu trwania kontroli celno-skarbowej nie wlicza się do maksymalnego czasu trwania wszystkich kontroli u przedsiębiorcy w roku kalendarzowym, który wynosi 12 dni roboczych w odniesieniu do mikroprzedsiębiorców, 18 dni roboczych dla małych przedsiębiorców, 24 dni robocze w przypadku średni przedsiębiorców i 48 dni roboczych w przypadku pozostałych przedsiębiorców. Wyłączenie to nie dotyczy natomiast kontroli podatkowej. Podobnie jest w przypadku zakazu prowadzenia więcej niż jednej kontroli u jednego przedsiębiorcy w tym samym czasie. Ograniczenie to nie dotyczy bowiem kontroli celno-skarbowej.

Zakończenie kontroli

Kolejna istotna różnica pomiędzy omawianymi formami kontroli dotyczy ich końcowej fazy oraz czynności mających miejsce po zakończeniu kontroli. Kontrolę podatkową kończy sporządzenie i doręczenie protokołu kontroli. Jak wynika z art. 290 § 1 Ordynacji podatkowej, kontrolowany, który nie zgadza się z ustaleniami protokołu, może w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia przedstawić zastrzeżenia lub wyjaśnienia, wskazując równocześnie stosowne wnioski dowodowe. Jeżeli kontrola ujawni nieprawidłowości co do wywiązywania się przez kontrolowanego z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego, a podatnik nie złoży deklaracji lub jej korekty uwzględniającej w całości te nieprawidłowości, organ wszczyna postępowanie podatkowe w sprawie, która była przedmiotem kontroli podatkowej, nie później niż w terminie sześciu miesięcy od zakończenia kontroli (art. 165b § 1 Ordynacji podatkowej). W wyjątkowych przypadkach wszczęcie postępowania może nastąpić także po upływie tego okresu.

Z kolei kontrolę celno-skarbową dotyczącą przestrzegania przepisów prawa podatkowego kończy doręczenie wyniku kontroli. Co istotne, kontrolowanemu nie przysługuje możliwość złożenia zastrzeżeń do wyniku kontroli. Jeżeli zostaną w nim wskazane nieprawidłowości, kontrola celno-skarbowa przekształca się w postępowanie podatkowe, chyba że kontrolowany złożył korektę deklaracji, którą organ uwzględnił i nie istnieją przesłanki do ustalenia dodatkowego zobowiązania w podatku od towarów i usług lub istnieją przesłanki do określenia kwoty podatku do zapłaty na podstawie ustawy o podatku od towarów i usług. Oznacza to, że jeśli kontrola celno-skarbowa ujawni nieprawidłowości, a podatnik nie dokona korekty deklaracji, co do zasady nie jest konieczne wszczęcie postępowania podatkowego, gdyż kontrola automatycznie przekształca się w takie postępowanie.

Na marginesie należy dodać, że w przypadku kontroli celno-skarbowej dotyczącej stosowania przepisów innych niż podatkowe, zwykle kończy się ona protokołem kontroli.

Jak wynika z powyższego, różnice pomiędzy kontrolą podatkową a kontrolą celno-skarbową są istotne. Warto o nich pamiętać w przypadku rozpoczęcia kontroli, gdyż w przeciwnym razie podatnik może nieopatrznie skomplikować swoją sytuację w relacji z organem kontrolującym.

Napisz do autora: