System Informacji Finansowej

System Informacji Finansowej

Czytaj: 5 min

Przepisy V Dyrektywy AML 2018/843 („V Dyrektywa”) przewidują wdrożenie przez każde z państw członkowskich systemu centralnej rejestracji danych osób lub podmiotów posiadających lub kontrolujących rachunki bankowe, płatnicze oraz skrytki depozytowe w instytucjach kredytowych, w celu zwiększenia efektywności nadzoru w obszarze AML/CFT.

Projekt ustawy o Systemie Informacji Finansowej („Projekt SInF”), która ma implementować przepisy V Dyrektywy we wskazanym zakresie jest procedowany od 2020 r. (Projekt – rcl.gov.pl [1]) Zakończenie prac nad Projektem SInF wstępnie planowane było na III kwartał bieżącego roku, termin ten jednak został przesunięty i obecnie przyjmowane jest, że raportowanie informacji w opisanym powyżej zakresie rozpocznie się nie wcześniej niż w I kwartale 2023 r.

SInF – zakres przedmiotowy

Zgodnie z obecnym brzmieniem Projektu SInF, centralna rejestracja objąć ma dane nie tylko o posiadaczach i kontrolujących (zgodnie z V Dyrektywą) rachunki bankowe, rachunki w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, rachunki płatnicze czy skrytki sejfowe (również, jeśli usługa ta jest oferowana przez podmiot inny niż bank krajowy czy instytucja kredytowa), ale również:

  • rachunki papierów wartościowych, rachunki derywatów, rachunki zbiorcze oraz
  •  rachunki pieniężne prowadzone przez firmy inwestycyjne.

Co więcej, obowiązki dotyczące zgłaszania danych o posiadaczach i kontrolujących rachunki mają mieć odpowiednie zastosowanie do przechowywania przedmiotów i papierów wartościowych, co w zamyśle projektodawcy oznacza objęcie centralną rejestracją danych również danych klientów podmiotu świadczącego usługę depozytową w zakresie materialnych papierów wartościowych (posiadających formę dokumentu).

Zgodnie z uzasadnieniem dla tak szerokiego ujęcia (wykraczającego poza V Dyrektywę) było założenie, że rachunki papierów wartościowych, rachunki zbiorcze oraz służące do ich obsługi rachunki pieniężne, a także fundusze inwestycyjne, mogą służyć ukrywaniu mienia pochodzącego z czynów zabronionych w analogicznym stopniu jak rachunki płatnicze, czy skrytki depozytowe.

Poza regulacją Projektu SInF natomiast pozostawiono rejestrację instrumentów finansowych, która dokonywana jest lub miałaby być w formie innej niż poprzez dematerializację na zasadach określonych w ustawie o obrocie instrumentami finansowymi (na rachunkach papierów wartościowych, rachunkach derywatów i rachunkach zbiorczych), co zwłaszcza w kontekście coraz bardziej powszechnie wykorzystywanej na rynkach finansowych technologii DLT, wydaje się podważać racjonalność tego rozwiązania.

Przesyłanie danych do SInF

Pomysł na działanie SInF polega na wykorzystaniu używanego już przez KAS systemu STIR (system teleinformatyczny izby rozliczeniowej), który służy do przekazywania danych, informacji i żądań pomiędzy Szefem KAS a bankami i spółdzielczymi kasami oszczędnościowo-kredytowymi.

W oparciu o Projekt SInF przekazywanie danych ma się odbywać w ten sposób, że instytucje obowiązane mają przekazywać dane do STIR (i te, których przekazanie jest już obecnie obowiązkowe na postawie Ordynacji podatkowej i te wymagane na postawie Projektu SInF), a pracownicy wyznaczeni przez Szefa KAS, będą wyodrębniać odpowiednie dane i przesyłać je do SInF. Ten schemat działania ma zapobiegać sytuacjom, w których instytucje zobowiązane musiałyby przekazywać te same dane do dwóch systemów – STIR i SInF.

Zakres danych przekazywanych do SInF

Zgodnie z art. 11 Projektu Ustawy o SInF do rejestru mają być przekazywane informacje o:

  • otwarciu rachunku albo zawarciu umowy o udostępnienie skrytki sejfowej,
  • zmianie informacji, oraz
  • zamknięciu rachunku albo zakończeniu obowiązywania umowy o udostępnienie skrytki sejfowej.

Projekt SInF określa szczegółowy zakres danych, jakie powinny być przekazane w ramach informacji o otwarciu rachunku albo zawarciu umowy o udostępnienie skrytki sejfowej. Zakres informacji objętych obowiązkiem zgłaszania do SInF jest znacząco szerszy niż przewidziany w V Dyrektywie i choć sama dyrektywa zawiera w tym zakresie tzw. opcję narodową (pozwala państwom członkowskim na pewne modyfikacje w uzasadnionych przypadkach), to jednak podejście proponowane w Projekcie SInF wydaje się być wciąż zbyt daleko idące. W szczególności, krytykowany w toku prac legislacyjnych przez Prezesa UODO i RCL, obowiązek przekazywania szczegółowych danych teleadresowych posiadacza rachunku (numeru telefonu i adresu poczty elektronicznej) budzi istotne zastrzeżenia co do swojej zasadności, zwłaszcza w kontekście dostępu do aktualnych danych tego typu przez instytucję zobowiązaną, co jednak po wejściu w życie projektowanych przepisów będzie musiało być zapewnione wobec zagrożenia karą pieniężną w maksymalnej wysokości 1.500.000 PLN (za nieprzekazanie informacji, przekazanie informacji nieaktualnych lub za brak aktualizacji).

Wdrożenie SInF

Biorąc pod uwagę planowany termin wdrożenia planowanych rozwiązań oraz zakres ich stosowania (system ma objąć również rachunki prowadzone przez firmy inwestycyjne, ale wyłącznie w ramach systemu depozytowego papierów wartościowych), jak również krótkie terminy na przekazanie informacji co do rachunków prowadzonych w dniu wejścia w życie projektowanych obecnie przepisów, instytucje zobowiązane powinny już teraz przygotować się na wejście w życie projektowanej regulacji.

Przygotowanie instytucji zobowiązanej do spełnienia obowiązków wynikających z Projektu SInF będzie musiało łączyć działania w sferze operacyjnej, informatycznej, ale również może wymagać dostosowania pewnych regulacji wewnętrznych a nawet dokumentacji kontraktowej stosowanej w relacjach z klientami (na przyszłość) i uzupełnienia/aktualizacji danych o klientach, dla których prowadzone są obecnie rachunki.

Informacje o rachunkach otwartych po dacie wejścia w życie nowych przepisów

Banki będą musiały rozpocząć przekazywanie informacji po 2 miesiącach, nie później jednak niż 3 miesiące po wejściu w życie projektowanych przepisów o SInF (co daje maksymalnie 3,5 miesiąca uwzględniając 14 dniowe vacatio legis).

Firmy inwestycyjne oraz małe instytucje płatnicze będą musiały rozpocząć przekazywanie informacji po 7 miesiącach, nie później jednak niż 9 miesięcy od dnia wejścia w życie projektowanych przepisów o SInF.

Instytucje płatnicze (z wyłączeniem małej instytucji płatniczej) oraz instytucje pieniądza elektronicznego będą musiały rozpocząć przekazywanie informacji po 4 miesiącach, nie później jednak niż 6 miesięcy od dnia wejścia w życie projektowanych przepisów o SInF.

Po rozpoczęciu przekazywania. dane będą musiały być przekazywane w terminach określonych w Projekcie SInF, a więc w ciągu 3 dni od zdarzenia (zawarcia umowy, zmiany danych).

Informacje o rachunkach/umowach prowadzonych/zawartych przed dniem wejścia w życie nowych przepisów

Najtrudniejsze organizacyjnie będzie zrealizowanie obowiązku przekazania danych zgromadzonych przed wejściem w życie projektowanych przepisów. W szczególności trudność może dotyczyć tych danych, które mają formę uniemożliwiającą ich automatyczne przetwarzanie w systemach teleinformatycznych. Projekt SInF wprowadza zasadę, że jeśli dana informacja nie zmieści się w katalogu ustawowym (o czym mowa poniżej), to nawet jeśli jej przekazanie wymagałoby uprzedniej zmiany formy, to instytucja zobowiązana nie korzysta w tym zakresie z wydłużonego terminu i przekazanie powinno nastąpić w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia przekazywania danych przez instytucję.

Katalog informacji, co do których Projekt SInF przyznaje instytucjom zobowiązanym dłuższy termin na przekazanie – 6 miesięcy od rozpoczęcia przekazywania danych, obejmuje dane dotyczące umów w zakresie przechowywania papierów wartościowych w formie dokumentu oraz w pozostałym zakresie wyraźnie wskazane dane takie, jak m.in. dane identyfikacyjne pełnomocnika, adres korespondencyjny posiadacza rachunku i pełnomocnika a także ich numery telefonu i adresy e-mail.

Informacje o rachunkach otwartych po wejściu w życie nowych przepisów, ale przed rozpoczęciem raportowania

Informacje pozyskane w okresie od wejścia w życie nowych przepisów do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia przekazywania informacji będą musiały być przekazane w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia przekazywania informacji.

Dostęp do informacji zgromadzonych w SInF

Informacje z SInF będą wykorzystywane na potrzeby realizacji zadań ustawowych sądów, prokuratury, właściwych służb – Policji, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Agencji Wywiadu, Służby Wywiadu Wojskowego, Żandarmerii Wojskowej, Straży Granicznej, Generalnego Inspektora Informacji Finansowej, Krajowej Administracji Skarbowej, Służby Ochrony Państwa, Inspektora Nadzoru Wewnętrznego, Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych oraz Komisji Nadzoru Finansowego.

Znaczyć należy, że w ramach tych podmiotów upoważnieni do uzyskiwania informacji będą szefowie/komendanci/dyrektorzy, a dopiero te osoby udzielać będą dalszych upoważnień swoim pracownikom/funkcjonariuszom/żołnierzom. Ten schemat przyznawania dostępu do danych, a przy tym i upoważnienia do przetwarzania danych osobowych, budzi wątpliwości w zakresie jego zgodności z prawem. Szef KAS, jako administrator powinien wyrazić zgodę na przetwarzanie danych przez osoby, którym podmioty upoważnione udzieliły dalszych upoważnień na co zwracał uwagę Prezes UODO w toku procesu legislacyjnego. Pozostaje mieć nadzieję, że uwaga ta zostanie uwzględniona na dalszym etapie prac nad Projektem SInF.

Przypisy:

[1] Tytuł dokumentu to: „załącznik do protokołu projekt.docm”.

 

Napisz do autorów:

Magdalena Gutowska SPCG

Magdalena Gutowska

adwokat
Senior Associate

Approved Compliance Expert (ACE)
Approved Whistleblowing Officer

Ewa Mazurkiewicz SPCG

Ewa Mazurkiewicz

radca prawny
Partner

Na horyzoncie wzrost ryzyk po stronie członków organów spółek

Na horyzoncie wzrost ryzyk po stronie członków organów spółek

Czytaj: 3 min

Jednym z najczęściej stosowanych przepisów Kodeksu karnego z obszaru white collar crime, jest tzw. przestępstwo niegospodarności, o którym mowa w przepisach art. 296 k.k. Zgodnie z brzmieniem § 1 tego przepisu popełnia czyn zabroniony ten, kto będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową (tj. większą niż 200.000 zł).

Karane jest również m.in. nieumyślne popełnienie tego przestępstwa (§ 3) oraz sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody majątkowej, przez nadużycie udzielonych uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na sprawcy obowiązku (§ 1a – w takim przypadku nie jest wymagane wystąpienie szkody). Ryzyko odpowiedzialności na podstawie przepisów art. 296 k.k. jest jednym z głównych zagrożeń karnych dla osób zarządzających spółkami, przy podejmowaniu decyzji biznesowych, często trudnych, obarczonych ryzykiem gospodarczym, niepoddających się ocenie zerojedynkowej.

Na gruncie procedowanej obecnie w Sejmie – po odrzuceniu przez Senat – ustawy z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, ryzyka karne dla biznesu związane z obowiązywaniem art. 296 k.k. znacząco wzrosną.

Po pierwsze, w ustawie z dnia 7 lipca 2022 r. wprowadza się do Kodeksu karnego art. 306b k.k. Przepis ten określa typy przestępstw, które będą należały do kategorii zbrodni, a więc takich czynów, które zagrożone są karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. Dotyczy to m.in. przestępstw z art. 296 § 1 i § 2 k.k., a więc niegospodarności, której konsekwencją jest wyrządzenie szkody, w tym takiego przypadku, w którym sprawca działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Tym samym w art. 306b wprowadza się typ przestępstwa w postaci zbrodni niegospodarności.

W przypadku, gdy sprawca przestępstwa z art. 296 § 1 lub 2 k.k. spowoduje szkodę w rozmiarach większych niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości (czyli szkodę większą niż 5 milionów złotych), podlegać będzie karze pozbawienia wolności od lat 3 do 20 (art. 306b § 1 k.k.). Jeżeli zaś szkoda ta będzie w rozmiarach większych niż dziesięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości (czyli większa niż 10 milionów złotych), sprawca będzie podlegać karze pozbawienia wolności od lat 5 do 25.

Z ogólnych reguł Kodeksu karnego wynika, że w przypadku skazania na podstawie przepisów art. 306b k.k., wykonanie kary pozbawienia wolności – co do zasady – nie będzie mogło zostać orzeczone z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Po drugie, procedowaną ustawą daje się Sądom możliwość orzeczenia wobec sprawcy przestępstwa z przepisów art. 306b, środka karnego w postaci pozbawienia praw publicznych (co do zasady na okres od roku do lat 10). Nadto, daje się Sądom możliwość orzeczenia wobec takiej osoby zakazów, a to: (i) zakazu zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, lub (ii) zakazu wykonywania wszelkich lub określonych zawodów, lub (iii) zakazu wykonywania wszelkiej lub określonej pracy na podstawie stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, lub umowy o dzieło. W przypadku gdy skazana zostanie osoba pełniąca funkcję publiczną, Sąd obligatoryjnie orzeka wspomniane zakazy w odniesieniu do działania takiej osoby w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego, a także w spółkach prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów. Wszystkie te środki orzeka się na okres – co do zasady – od roku do lat 15.

Po trzecie, ustawą z dnia 7 lipca 2022 r. zmienia się art. 296 § 4 k.k. zwiększając liczbę podmiotów, które domagać będą się mogły ścigania łagodniej karanego przestępstwa, tj. wspomnianego czynu z art. 296 § 1a k.k. polegającego na sprowadzeniu bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody majątkowej, przez nadużycie udzielony uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na sprawcy obowiązku. Obecnie – jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie takiego przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego, co wyklucza możliwość złożenia takiego wniosku np. przez wspólników. Po zmianie przepisu, nawet gdy pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie będzie możliwe na wniosek nie tylko pokrzywdzonego, ale także wspólnika, akcjonariusza lub udziałowca pokrzywdzonej spółki (lub członka pokrzywdzonej spółdzielni). Znacząco wpłynąć może to na ilość spraw w przedmiocie takiego przestępstwa, szczególnie w przypadku zmian lub sporów właścicielskich w spółkach.

Podsumowanie

Jak widać, procedowane zmiany w przepisach Kodeksu karnego mogą skutkować daleko idącymi konsekwencjami w szczególności dla osób zasiadających w zarządach spółek, w przypadku przyjęcia, że określone działania biznesowe wypełniły znamiona przestępstw z art. 296 k.k. Jeżeli zmiany te wejdą w życie, to jeszcze bardziej kluczowe stanie się przestrzeganie w działalności należytych reguł ostrożności, zaś w przypadku gdy wobec danej osoby sformułowane zostaną zarzuty, niezwłocznie zwrócenie się o pomoc prawną. Sprawy tego typu cechują się znacznym stopniem skomplikowania. Niejednokrotnie dla właściwego wytłumaczenia określonych działań wymagana jest znajomość specyfiki branży.

Konieczne jest zatem dysponowanie odpowiednim wsparciem prawnym, opartym na zrozumieniu funkcjonowania działalności danego biznesu, połączonym z głęboką wiedzą specjalistyczną i szerokim doświadczeniem w zakresie prawa karnego gospodarczego.

 

Napisz do autora:

Jacek Błachut SPCG

dr Jacek Błachut

adwokat
Counsel

Opinia zabezpieczająca jako forma ochrony podatnika przed zarzutem unikania opodatkowania

Opinia zabezpieczająca jako forma ochrony podatnika przed zarzutem unikania opodatkowania

Czytaj: 3 min

Opinia zabezpieczająca oraz interpretacja indywidualna to dwie instytucje prawa podatkowego chroniące podatników przed konsekwencjami ich działań w sferze podatkowej. Tak jak rolą interpretacji indywidualnej jest określenie, w jaki sposób ma być interpretowane prawo podatkowe w konkretnej sytuacji faktycznej, tak rolą opinii zabezpieczającej jest pomoc w uniknięciu zarzutu uchylania się od opodatkowania. Obie instytucje stanowią pomocny instrument w minimalizacji ryzyka działań podmiotów gospodarczych w sferze podatkowej.

W artykule przedstawiamy najważniejsze informacje dotyczące opinii zabezpieczającej. W razie potrzeby rozwinięcia tej tematyki, prosimy o kontakt.

Opinia zabezpieczająca – czym tak naprawdę jest?

Opinia zabezpieczająca to stanowisko Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (dalej „szef KAS”) zawierające ocenę, że do wskazanej we wniosku podatnika korzyści podatkowej wynikającej z danej czynności nie ma zastosowania klauzula unikania opodatkowania określona w art. 119a § 1 Ordynacji podatkowej (dalej „Klauzula”).

Głównym celem uzyskania opinii zabezpieczającej jest ochrona podatnika przed ewentualnymi zarzutami ze strony organów podatkowych dotyczących unikania opodatkowania i w konsekwencji zastosowania w stosunku do niego Klauzuli.

Zgodnie z art. 119a ust. 1 Ordynacji podatkowej czynność nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej w sytuacji, gdy:

  • osiągnięcie korzyści było w danych okolicznościach sprzeczne z przedmiotem i celem ustawy podatkowej oraz
  • głównym lub jednym z głównych celów jej dokonania było osiągnięcie korzyści podatkowej, oraz
  • sposób działania był sztuczny.

Zidentyfikowanie przez organ podatkowy zaistnienia łącznie trzech ww. przesłanek powoduje, że skutki podatkowe dokonanej czynności określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki mógłby zaistnieć, gdyby dokonano czynności odpowiedniej.

Art. 119b Ordynacji podatkowej określa przypadki, kiedy zastosowanie Klauzuli jest wyłączone. Do takich przypadków zalicza się uzyskanie przez podmiot opinii zabezpieczającej – Klauzula nie ma zastosowania w zakresie objętym opinią, do dnia doręczenia uchylenia lub zmiany tej opinii.

Kto może wystąpić o opinię i kiedy może być ona potrzebna?

Każdy podmiot może wystąpić do szefa KAS z wnioskiem o wydanie opinii zabezpieczającej. Ze wspólnym wnioskiem może wystąpić również więcej niż jeden podmiot (np. obie strony transakcji handlowej). Opinia jest pomocna wówczas, gdy podatnik ma wątpliwości, co do skutków swoich działań w sferze podatkowej. Wniosek o wydanie opinii może dotyczyć zarówno czynności już dokonanej, jak i czynności dopiero planowanej lub będącej w trakcie.

Skutek wydania opinii zabezpieczającej

Wydanie opinii zabezpieczającej stanowi gwarancję dla podatnika, że objęte nią zdarzenie nie będzie podlegało zakwestionowaniu przez zastosowanie Klauzuli. Pozwali tym samym na ochronę podatnika przed mogącymi powstać w przyszłości konsekwencjami finansowymi i karno-skarbowymi błędnych decyzji podatkowych.

Jak powinien wyglądać wniosek?

We wniosku o wydanie opinii zabezpieczającej trzeba szczegółowo opisać czynność, która ma być przedmiotem oceny, wskazać jej ekonomiczne lub gospodarcze uzasadnienie, określić wynikające z niej korzyści podatkowe oraz przedstawić własne stanowisko w sprawie.

Koszt uzyskania opinii zabezpieczającej

Wniosek o wydanie opinii zabezpieczającej podlega opłacie w wysokości 20.000 zł. W przypadku wspólnego wniosku zainteresowanych opłata ulega zwiększeniu o 5.000 zł od piątego i każdego kolejnego zainteresowanego. W razie wycofania wniosku wnioskodawca otrzyma zwrot połowy wniesionej opłaty.

Czas wydania opinii oraz możliwe rozstrzygnięcia szefa KAS

Złożony wniosek o wydanie opinii zabezpieczającej może skutkować:

  • wydaniem opinii zabezpieczającej, w sytuacji uznania, że stanowisko zaprezentowane przez wnioskodawcę jest prawidłowe i w opisanych okolicznościach nie dochodzi do unikania opodatkowania

albo

  • odmową wydania opinii zabezpieczającej, w sytuacji uznania, że działanie podatnika spełnia warunki z art. 119a Ordynacji podatkowej i ma na celu uniknięcie opodatkowania.

Wniosek o wydanie opinii powinien zostać rozpoznany bez zbędnej zwłoki, jednakże nie później niż w terminie 6 miesięcy od jego złożenia. Jednak w przypadkach uzasadnionych złożonością sprawy (w szczególności w razie konieczności zasięgnięcia opinii biegłego), termin ten może zostać przedłużony, nie więcej jednak niż o 9 miesięcy.

Skarga na odmowę wydania opinii zabezpieczającej

Na odmowę wydania opinii przysługuje podatnikowi skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Termin wniesienia skargi wynosi 30 dni od dnia doręczenia odmowy wydania opinii zabezpieczającej.

Opinie zabezpieczające w liczbach

Patrząc na statystyki, od początku obowiązywania aktualnych przepisów, liczba opinii zabezpieczających oraz odmów ich wydania kształtowała się następująco:

  • w 2017 r. – pozytywne opinie: 0, odmowy: 2;
  • w 2018 r. – pozytywne opinie: 1, odmowy: 0;
  • w 2019 r. – pozytywne opinie: 4, odmowy: 1;
  • w 2020 r. – pozytywne opinie: 15, odmowy: 7;
  • w 2021 r. – pozytywne opinie: 5, odmowy: 0.

Jak wynika z powyższych danych, opinia zabezpieczająca nie cieszy się na razie zbyt dużą popularnością.

Podsumowanie

Opinia zabezpieczająca stanowić może bardzo cenne rozwiązanie w rękach podatników w procesie zarządzania ryzykiem podatkowym. Stanowi ona instrument służący do potwierdzenia, że czynności zamierzone lub przedsięwzięte przez podatnika nie wypełniają znamion unikania opodatkowania. Podatnicy powinni więc decydować się na występowanie o ich uzyskanie wszędzie tam, gdzie podejmowane czynności będą wiązały się z pozyskiwaniem istotnych korzyści podatkowych i w konsekwencji ryzykiem uznania tych działań za unikanie opodatkowania.

 

Napisz do autorów:

Sebastian Dzieciuchowicz SPCG

Sebastian Dzieciuchowicz

radca prawny
Associate

Agnieszka Soja SPCG

Agnieszka Soja

adwokat
Partner

Korekta deklaracji podatkowej jako sposób uniknięcia odpowiedzialności karnoskarbowej – po nowelizacji z dnia 01.01.2022 r.

Korekta deklaracji podatkowej jako sposób uniknięcia odpowiedzialności karnoskarbowej – po nowelizacji z dnia 01.01.2022 r.

Czytaj: 5 min

Przepis art. 16a k.k.s. przewiduje, że (po spełnieniu wszystkich określonych w tym przepisie warunków) złożenie prawnie skutecznej korekty deklaracji podatkowej powoduje, iż sprawca przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego nie podlega karze.
Spełnienie przewidzianych w art. 16a k.k.s. przesłanek aktualizuje jedną z tzw. negatywnych przesłanek procesowych, której konsekwencją jest – w zależności od stadium postępowania, na którym ujawnione zostanie ich zrealizowanie – stwierdzenie braku podstaw do wszczęcia postępowania w przedmiocie odpowiedzialności za dane przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe albo umorzenie wcześniej wszczętego postępowania w tym przedmiocie.

Nowelizacja

Art. 16a k.k.s. uległ istotnym zmianom od dnia 1 stycznia 2022 r. (ustawa z 29.10.2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw – Dz.U.2021.2105). Ogólnie wprowadzone zmiany należy ocenić jako istotnie ograniczające możliwość zastosowania tego przepisu w stosunku do stanu prawnego sprzed 1 stycznia 2022 r., chociaż są wśród nich również takie zmiany, które należy ocenić pozytywnie.  

Art. 16a k.k.s. nie ma zastosowania do wszystkich czynów karnoskarbowych

W brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2021 r. przepis nie określał przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych, do jakich może mieć on zastosowanie. W orzecznictwie i doktrynie przyjmowano, że odnosi się on jedynie do przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych, z którymi wiąże się złożenie deklaracji podatkowej (zob. postan. SN z 20.06.2012 r., I KZP 3/12; wyrok SA w Katowicach z 16.02.2017 r., II AKa 464/16). Od dnia 1 stycznia 2022 r. kwestia ta została wprost uregulowana. Znowelizowany art. 16a § 1 k.k.s. stanowi wyraźnie, że nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca „czynu zabronionego dotyczącego złożenia deklaracji lub przesłania księgi”.

Stosowanie art. 16a k.k.s. przy kumulatywnym zbiegu przepisów

Dokonana nowelizacja nie rozwiązała problemu stosowania art. 16a k.k.s. w sytuacji kumulatywnego zbiegu przepisów ustawy. W tym zakresie prezentowane są odmienne stanowiska. Wedle pierwszego z nich, jeżeli przepis przyjęty w ramach kumulatywnego zbiegu przepisów ustawy, zastosowanego na podstawie art. 7 § 1 k.k.s., nie zawiera znamion pozwalających, po ich wypełnieniu, na złożenie korekty deklaracji podatkowej, to wykluczone jest zaniechanie ukarania sprawcy na podstawie art. 16a k.k.s. za tak zakwalifikowane przestępstwo, pomimo że wypełniło ono również znamiona czynu objętego tym przepisem. Wedle drugiego z prezentowanych stanowisk, art. 16a k.k.s. nie zawęża zakresu swojego zastosowania tylko do przestępstw (wykroczeń) skarbowych o „czystej” kwalifikacji prawnej, tj. takich, które w konkretnym stanie faktycznym nie pozostają w zbiegu z przepisami statuującymi inne delikty karnoskarbowe. W sytuacji, gdy ten sam czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach k.k.s. (art. 7 § 1 k.k.s.), z których tylko niektóre objęte są działaniem art. 16a k.k.s., spełnienie przesłanek określonych w art. 16a k.k.s. powinno skutkować wyeliminowaniem z opisu czynu tych zachowań sprawcy, w odniesieniu do których aktualizuje się przewidziana w tym przepisie klauzula niekaralności. Wreszcie prezentowany jest trzeci pogląd, zgodnie z którym skuteczne złożenie korekty deklaracji (przy spełnieniu pozostałych warunków przewidzianych w art. 16a k.k.s.) powinno skutkować bezkarnością za wszystkie typy przestępstw lub wykroczeń karnoskarbowych, które mieszczą się w obrębie tego samego czynu karnoskarbowego.

Warunkiem niekaralności jest złożenie prawnie skutecznej korekty

Dla skorzystania z dobrodziejstwa art. 16a § 1 k.k.s. konieczne jest złożenie prawnie skutecznej korekty deklaracji podatkowej dotyczącej obowiązku, którego nieprawidłowe wykonanie stanowi czyn zabroniony. Kwestie składania korekt deklaracji podatkowych reguluje Ordynacja podatkowa oraz ustawa z dn. 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (t.j. Dz.U. 2022.813). Możliwość skorygowania deklaracji podatkowej przez podatnika istnieje aż do momentu upływu terminu przedawnienia danego zobowiązania podatkowego.

Czy korektę musi złożyć sprawca

Na gruncie poprzedniego brzmienia art. 16a k.k.s. wskazywano, że dla skorzystania z przewidzianej w tym przepisie instytucji korektę deklaracji podatkowej musiał złożyć sam sprawca przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego. Brzmienie art. 16a § 1 k.k.s. po nowelizacji takiego wymogu już nie przewiduje. Zmianę w tym zakresie należy ocenić pozytywnie. Ma ona zasadnicze znaczenie we wszystkich tych przypadkach, gdy sprawca przestępstwa lub wykroczenia skarbowego nie jest tożsamy z podatnikiem, na którym ciążył obowiązek złożenia deklaracji podatkowej (np. sprawcą jest osoba działająca w imieniu osoby prawnej).  

Warunkiem niekaralności jest zapłata uszczuplonego podatku

Drugim warunkiem koniecznym dla skorzystania z dobrodziejstwa instytucji przewidzianej w art. 16a k.k.s. jest uiszczenie w określonym terminie całości należności podatkowej, jeżeli na skutek popełnienia czynu zabronionego nastąpiło uszczuplenie takiej należności.

Nowelizacja art. 16a k.k.s. dokonana z dniem 1 stycznia 2022 r. zniwelowała problem, jaki był dyskutowany na kanwie poprzedniego brzmienia tego przepisu, gdzie była mowa o uiszczeniu w całości nie tylko należności publicznoprawnej uszczuplonej czynem zabronionym, ale również należności narażonej na uszczuplenie. W aktualnym brzmieniu przepisu mowa jest tylko o obowiązku uiszczenia całości należności publicznoprawnej, która została uszczuplona na skutek popełnienia czynu zabronionego. Zmianę tę należy ocenić pozytywnie.

Czy konieczna jest zapłata odsetek za zwłokę

Nadal pozostaje aktualny problem, czy przez uiszczenie całości uszczuplonej należności publicznoprawnej należy rozumieć uiszczenie kwoty podatku wraz z odsetkami za zwłokę. W tym zakresie prezentowane są dwa odmienne stanowiska. Wedle pierwszego z nich, dopiero uiszczenia zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę daje możliwość skorzystania z instytucji z art. 16a k.k.s. Wedle stanowiska przeciwnego odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych nie stanowią elementu uszczuplonej należności publicznoprawnej, o której mowa w art. 16a k.k.s.

Czy uszczuplony podatek może zapłacić inny podmiot niż sprawca

Nowelizacja art. 16a k.k.s. dokonana z dniem 1 stycznia 2022 r. zniwelowała problem (co również należy ocenić pozytywnie), czy koniecznym jest, aby uszczuploną czynem zabronionym należność publicznoprawną zapłacił sprawca przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, a takie stanowisko prezentowane było na kanwie poprzedniego brzmienia tego przepisu. Znowelizowany art. 116a § 2 k.k.s. używa sformułowania: jeżeli uszczuplona należność publicznoprawna „została uiszczona”, a więc nie wskazuje na sprawcę przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, jako wykonawcę tej czynności. Nie powinno więc obecnie budzić wątpliwości, że chodzi o uiszczenie uszczuplonej przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym należności publicznoprawnej przez podmiot będący podatnikiem w rozumieniu właściwej ustawy podatkowej lub inny podmiot, który może takiej czynności dokonać skutecznie w rozumieniu Ordynacji podatkowej (art. 62b Ordynacji podatkowej), którym może być, ale nie musi być sprawca przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego. 

Czy możliwe jest skorzystanie z art. 16a k.k.s. po ujawnieniu czynu i po wszczęciu postępowania karnoskarbowego 

Na gruncie art. 16a k.k.s. w brzmieniu sprzed dnia 1 stycznia 2022 r. sporne było to, czy jego zastosowanie jest możliwe, jeżeli złożenie deklaracji podatkowej nastąpiło już po ujawnieniu czynu i wszczęciu wobec sprawcy postępowania karnego skarbowego. Z jednej strony prezentowane było stanowisko, że możliwość skorzystania z tej instytucji istnieje również po ujawnieniu popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego oraz po wszczęciu wobec sprawcy postępowania karnego skarbowego. Jednocześnie jednak prezentowany był pogląd odmienny, że przepis ten ma zastosowanie tylko do takich sytuacji, gdy dokonanie przez sprawcę skutecznej korekty deklaracji podatkowej nastąpiło zanim doszło do ujawnienia przez organ ścigania przestępstwa lub wykroczenia skarbowego.

Powyższy spór uległ dezaktualizacji po nowelizacji dokonanej z dniem 1 stycznia 2022 r. Zgodnie bowiem z art. 116a § 3 k.k.s., przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli: a) przed złożeniem korekty deklaracji lub księgi wszczęto postępowanie przygotowawcze o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe lub b) ujawniono w toku toczącego się postępowania przygotowawczego to przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. Ta zmiana w sposób istotny ogranicza przypadki, w których będzie istniała możliwość skorzystania z instytucji art. 16a k.k.s.     

Korekta księgi

Od dnia 1 stycznia 2022 r. regulacja art. 16a k.k.s. dotyczy również korekty księgi. Przesłanką tego rozszerzenia było objęcie omawianą regulacją czynów związanych ze złożeniem korekty ewidencji VAT, a celem zmiany było uzyskanie spójności systemowej przepisu w odniesieniu do obowiązku podatkowego, o którym mowa w art. 109 ust. 3b i 3c ustawy o podatku VAT. Przypomnieć należy, że z dniem 1 października 2020 r. podatników VAT zaczęła obowiązywać nowa elektroniczna struktura JPK. Przepisy przewidują elektroniczne składanie deklaracji VAT w jednym pliku, który obejmuje jednocześnie dwie struktury – deklarację i ewidencję. Podatnik składając korektę deklaracji, jednocześnie, w ramach jednego zachowania, może złożyć korektę ewidencji. Sytuacja taka, w której jednocześnie korygowana jest deklaracja i ewidencja nie była objęta zakresem regulacji art. 16a k.k.s. w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2021 r.

 

Napisz do autora:

Agnieszka Soja SPCG

Agnieszka Soja

adwokat
Partner

Termin wdrożenia wytycznych EBA w sprawie AML/CFT upływa niebawem

Termin wdrożenia wytycznych EBA w sprawie AML/CFT upływa niebawem

Czytaj: 4 min

Zostało już niecałe 1,5 miesiąca na wdrożenie wytycznych Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego (ang. European Banking Authority; „EBA”) dotyczących strategii i procedur zarządzania zgodnością z przepisami oraz roli i obowiązków pracownika ds. zgodności z przepisami AML/CFT („Wytyczne EBA”) – Wytyczne EBA (Guidelines on the role of AML/CFT compliance officers | European Banking Authority (europa.eu) zaczną obowiązywać od 1 grudnia 2022 r.

Wytyczne EBA nie wprowadzają nowych obowiązków, ale konkretyzuję te płynące z obowiązujących już przepisów. Uszczegółowienia wprowadzone przez EBA dla instytucji zobowiązanych działających na rynku finansowym dość istotnie jednak modyfikują dotychczasowe rozumienie obowiązków i koniecznego zakresu normowania procedur w obszarze AML oraz zadań osób odpowiedzialnych za ten obszar.

W niektórych podmiotach wdrożenie Wytycznych EBA może oznaczać wyłącznie kosmetyczną aktualizację niektórych procedur, ale – patrząc na zakres i poziom szczegółowości wytycznych – wydaje się, że dla większości podmiotów ich wdrożenie, będzie wiązać się z czasochłonnymi pracami nad zmianą szeregu regulacji, w tym nie tylko tych, bezpośrednio związanych z procesami AML. Wytyczne EBA dotykają bowiem zadań wszystkich osób dotychczas odpowiedzialnych za obszar AML/CFT w organizacji, a dodatkowo jeszcze rozszerzają zadania podmiotu nadzorczego w tej dziedzinie.

Każdy podmiot będący adresatem Wytycznych EBA powinien rozpocząć proces wdrożeniowy od szczegółowej analizy obecnie posiadanych rozwiązań w kontekście ich zgodności z wytycznymi zawartymi w przedmiotowym dokumencie, w celu ustalenia zakresu ewentualnych prac.

Należy również pamiętać, że samo opracowanie nowych albo zmodyfikowanie już wdrożonych procedur może zostać ocenione jako niewystarczające do uznania procesu wdrożenia Wytycznych EBA za pełny i skuteczny. Aby bowiem wdrożone rozwiązania efektywnie działały w praktyce niezbędne jest zapoznanie się z nimi przez osoby zaangażowane w procesy AML/CFT, a więc w szczególności przeprowadzenie szkoleń w tym zakresie.

Dlatego też w naszej ocenie jest to ostatni moment, aby rozpocząć procesy wdrożeniowe w zakresie Wytycznych EBA.

Do kogo adresowane są Wytyczne EBA

Wytyczne EBA są adresowane do wszystkich podmiotów działających profesjonalnie na rynku finansowym, a więc do instytucji kredytowych oraz instytucji finansowych, czyli podmiotów mieszczących się w definicji tego pojęcia przyjętej na potrzeby dyrektywy 2015/849 – AML IV [1]. Definicja ta obejmuje w szczególności:

  1. domy maklerskie,
  2. fundusze inwestycyjne i alternatywne spółki inwestycyjne,
  3. towarzystwa funduszy inwestycyjnych i zarządzających ASI,
  4. instytucje płatnicze i instytucje pieniądza elektronicznego,
  5. zakłady ubezpieczeń wykonujące działalność z zakresu ubezpieczeń na życie,
  6. pośredników ubezpieczeniowych wykonujących czynności pośrednictwa ubezpieczeniowego w zakresie ubezpieczeń na życie.

 Co obejmują Wytyczne EBA

Wytyczne EBA obejmują obszarowo zakres funkcji:

  1. pracownika ds. zgodności z przepisami AML/CFT,
  2. organu zarządzającego (w warunkach polskich spółek kapitałowych będzie to zarząd),
  3. członka kadry kierowniczej wyższego szczebla odpowiedzialnego za zapewnienie zgodności z przepisami AML/CFT (w warunkach polskich spółek kapitałowych będzie to członek zarządu wyznaczony jako odpowiedzialny za wdrażanie obowiązków AML/CFT),
  4. organu zarządzającego pełniącego funkcję nadzorczą (w warunkach polskich spółek kapitałowych, w których działa rada nadzorcza, będzie to ten organ)

– dalej łącznie jako: „Organy AML” oraz osoby wskazane w p. 1 i 3 dalej łącznie jako: „Osoby AML”.

Opisane w Wytycznych EBA szczegółowe obowiązki Organów AML, powinny zostać transponowane do dokumentacji wewnętrznej danej organizacji. To jednak może oznaczać zmiany również na poziomie regulacji dotyczących zasad funkcjonowania tych podmiotów, a szczególnie rady nadzorczej w danej instytucji. Wytyczne EBA przewidują bowiem dużo aktywniejszą rolę tego organu w obszarze AML/CFT niż dotychczasowy standard sprowadzający się, co do zasady, do corocznej weryfikacji sprawozdań z tego obszaru.

Wytyczne EBA kładą nacisk na dysponowanie przez Osoby AML odpowiednim czasem oraz zasobami na realizację zadań, jak również uprawnieniami, w tym przede wszystkim dostępem do informacji – te kwestie również powinny zostać uwzględnione w procedurach wewnętrznych.

Dodatkowo, Wytyczne EBA stawiają szereg wymagań o charakterze kompetencyjnym, które powinny spełnić Osoby AML. Jest to element Wytycznych EBA istotny na potrzeby przyszłych rekrutacji i wymuszający modyfikację stosownych polityk wewnętrznych (instytucje finansowe już obecnie posiadają polityki dotyczące weryfikacji i wyboru osób wchodzących w skład organów oraz kluczowych pracowników). EBA nie rozstrzyga przy tym, czy wymagania o charakterze kompetencyjnym należy wdrożyć i stosować wyłącznie na przyszłość, czy również w odniesieniu do Osób AML już obecnie pełniących stosowne obowiązki (czy należy przeprowadzić stosowną procedurę weryfikacyjną).

Wytyczne EBA zaostrzają zasady organizacji funkcji zgodności z przepisami AML/CFT, określając szczegółowe przesłanki i zasady podejmowania decyzji o łączeniu przedmiotowej funkcji z innymi funkcjami wewnętrznymi w ramach danej instytucji.

EBA proponuje również doprecyzowanie zasad zorganizowania funkcji AML/CFT w podmiotach prowadzących działalność w kilku jurysdykcjach. Zgodnie z Wytycznymi EBA od tej pory możliwe będzie posiadanie jednego pracownika ds. zgodności z przepisami AML/CFT dla wszystkich jurysdykcji pod warunkiem zapewnienia mu realnej możliwości realizacji zadań w we wszystkich tych jurysdykcjach (nie tylko dostęp do informacji i systemów, ale również dyspozycyjność na potrzeby spotkań lokalnych).

EBA doprecyzowuje również zasady outsourcingu funkcji operacyjnych pracownika ds. zgodności z przepisami AML/CFT, w szczególności, w zakresie zapewnienia monitoringu, kontroli i sprawozdawczości insourcera.

Również podmioty, które outsourcują zadania z obszaru zgodności z przepisami AML/CFT na poziomie grupy powinny szczegółowo przeanalizować treść Wytycznych EBA – gdyż ten model został przez EBA uregulowany poprzez określenie odrębnych wymagań organizacyjnych na szczeblu grupy.

Podsumowanie

Bazując na posiadanej przez nas wiedzy wynikającej z pracy z Klientami, jesteśmy przekonani, że Wytyczne EBA, choć z założenia jedynie uszczegóławiają istniejące już obowiązki z obszaru AML/CFT, i choć oparte są o zasadę proporcjonalności, to jednak doprowadzą do sytuacji, w której, w przeważającej części instytucji rynku finansowego, procedury, które zostały dotychczas wdrożone, będą musiały ulec modyfikacji.

Ze względu natomiast na fakt, że regulacje objęte Wytycznymi EBA dotykają obszarów objętych różnymi procedurami a nawet relacji z podmiotami trzecimi (outsourcing) i mogą wiązać się z koniecznością dokonania pewnych istotnych zmian w organizacji danego podmiotu, niezbędne jest podjęcie działań nakierowanych na ustalenie zakresu i istoty tych zmian możliwie wcześnie w celu uniknięcia negatywnych skutków prawnych.

Przypisy:

[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, zmieniająca rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 i uchylająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/60/WE oraz dyrektywę Komisji 2006/70/WE.

 

Napisz do autorów:

Ewa Mazurkiewicz SPCG

Ewa Mazurkiewicz

radca prawny
Partner

Magdalena Gutowska SPCG

Magdalena Gutowska

adwokat
Senior Associate

Approved Compliance Expert (ACE)
Approved Whistleblowing Officer

Pin It on Pinterest