Stan zagrożenia epidemicznego i związane z nim ograniczenia poważnie utrudniają bieżące funkcjonowanie przedsiębiorców. Nie oznacza to jednak, że są oni zwolnieni z obowiązków o charakterze publicznoprawnym. Należą do nich m.in. obowiązki związane z informowaniem o schematach podatkowych. Sytuacja legislacyjna w tym zakresie jest dynamiczna, w związku warto trzymać rękę na pulsie i przygotować się na możliwe scenariusze.

Od 2019 r. podatnicy są zobowiązani do informowania Szefa Krajowej Administracji Skarbowej o schematach podatkowych. W zależności od stanu faktycznego i statusu danego podmiotu mogą na nim ciążyć również inne obowiązki, np. dotyczące poinformowania przez podatnika obsługującego go prawnika o numerze schematu podatkowego. Terminy realizacji tych obowiązków są określone w Ordynacji podatkowej. Najistotniejsze znaczenie ma 30-dniowy termin na przekazanie Szefowi KAS informacji o schemacie, który dla korzystającego (czyli zwykle podatnika korzystającego ze schematu) jest liczony od dnia następującego po udostępnieniu mu schematu podatkowego, przygotowaniu przez niego schematu podatkowego do wdrożenia lub od dnia dokonania pierwszej czynności związanej z wdrażaniem schematu podatkowego przez korzystającego, w zależności od tego, które z tych zdarzeń nastąpi wcześniej.

Obecnie wielu podatników stoi przed wyzwaniem związanym ze złożeniem do Szefa KAS informacji o zastosowaniu schematu podatkowego (MDR-3). Informację tę składa się w terminie złożenia deklaracji podatkowej dotyczącej okresu rozliczeniowego, w którym podatnik dokonywał jakichkolwiek czynności będących elementem schematu podatkowego lub uzyskiwał wynikającą z niego korzyść podatkową. W przypadku większości schematów jest to termin złożenia deklaracji CIT-8, czyli 31 marca.

Niestety przepisy Ordynacji podatkowej nie przewidują możliwości wydłużenia tych terminów. Z opublikowanego przez media projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw wynika jednak, że w przypadku schematów podatkowych innych niż schematy transgraniczne, terminy związane z raportowaniem schematów mają się nie rozpocząć a rozpoczęte mają podlegać zawieszeniu w okresie od dnia 31 marca do dnia 30 czerwca 2020 r. Na razie wciąż jest to jednak informacja nieoficjalna. Ponadto ewentualne wstrzymanie i zawieszenie biegu terminów nie będzie dotyczyć schematów transgranicznych, które stanowią gros schematów podlegających raportowaniu. 

W związku z tym należy ustalić, jakie mogą być konsekwencje przekroczenia ustawowych terminów. Przede wszystkim nie wchodzą w grę żadne negatywne skutki podatkowe – naruszenie terminów raportowania schematów podatkowych nie wpływa w żaden sposób na zobowiązania podatkowe podatnika. Natomiast ustawodawca przewidział tu stosunkowo surowe sankcje karne. Niezłożenie w terminie informacji MDR-1 i MDR-3, a także niedopełnienie niektórych innych obowiązków wynikających z przepisów o schematach podatkowych, może skutkować odpowiedzialnością karną za przestępstwo skarbowe z art. 80f § 1-3 Kodeksu karnego skarbowego, podlegające karze grzywny do 720 stawek dziennych, co teoretycznie może oznaczać kwotę w wysokości blisko 25 mln zł.

Warto dodać, że w specyficznej sytuacji są tzw. promotorzy, czyli podmioty, które opracowują, oferują, udostępniają lub wdrażają uzgodnienie lub zarządzające wdrażaniem uzgodnienia. Podmioty takie, a także podmioty zatrudniające promotorów, powinny wdrożyć specjalną procedurę w zakresie przeciwdziałania niewywiązywaniu się z obowiązku przekazywania informacji o schematach podatkowych. Jeżeli taki podmiot zaniedba wdrożenia tej procedury, to w przypadku stwierdzenia prawomocnym wyrokiem sądu popełnienia przez jego pracownika lub inną osobę, której wypłaca on wynagrodzenie, czynu z art. 80f k.k.s., na podmiot ten może zostać nałożona kara pieniężna w wysokości do 10 mln zł. Zatem w takim przypadku oprócz sankcji karnej konsekwencją niedopełnienia obowiązków związanych z raportowaniem schematów podatkowych może być także dotkliwa kara administracyjna. 

Czy jednak skutki opóźnienia w zaraportowaniu schematu podatkowego nie mogą zostać złagodzone, jeżeli przyczyną opóźnienia są trudności organizacyjne podatnika wynikające z panującej epidemii? Niewątpliwie takie okoliczności mogą wpływać na wymiar ewentualnej kary, a nawet na samo poniesienie odpowiedzialności karnoskarbowej. Jeżeli niezłożenie informacji MDR-1 lub MDR-3 wynikało z okoliczności całkowicie niezależnych od podatnika lub jego pracownika, brak będzie podstaw do pociągnięcia go do odpowiedzialności karnej, gdyż nie sposób będzie mu przypisać winy umyślnej. W praktyce takie sytuacje będą jednak rzadkie.

Znacznie częściej sprawca będzie mógł liczyć na niższy wymiar kary. Przede wszystkim zgodnie z art. 80f § 5 k.k.s. jeżeli niezłożenie w terminie informacji o schemacie stanowi tzw. wypadek mniejszej wagi, jest ono traktowane jak wykroczenie. Wówczas zaś wysokość kary grzywny nie może przekroczyć dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, czyli obecnie 52 tys. zł. O wypadku mniejszej wagi można mówić wówczas, gdy ze względu na szczególne okoliczności czyn cechuje się niską społeczną szkodliwością, a sposób i okoliczności popełnienia czynu zabronionego nie wskazują na rażące lekceważenie przez sprawcę porządku finansowoprawnego lub reguł ostrożności wymaganych w danych okolicznościach, albo sprawca dopuszczający się czynu zabronionego czyni to z pobudek zasługujących na uwzględnienie. Wydaje się, że niezłożenie informacji MDR w terminie z przyczyn wynikających z epidemii koronawirusa może mieścić się w zakresie pojęcia wypadku mniejszej wagi.

 Ponadto w k.k.s. przewidziano również szereg innych możliwości złagodzenia dolegliwości karnych, które mogą mieć uzasadnienie w tego typu szczególnych przypadkach. W niektórych sytuacjach skorzystanie z nich może być nawet dogodniejsze dla sprawcy niż ukaranie go za wykroczenie.

 Czy jednak sankcji karnych można w ogóle uniknąć? Taką możliwość daje złożenie przez sprawcę czynnego żalu. W piśmie takim należy ujawnić istotne okoliczności czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu – w praktyce zwykle są to osoby odpowiadające za sprawy podatkowe spółki, a często również członkowie zarządu spółki (szczególnie w przypadku raportowania MDR-3), aczkolwiek zależy to od konkretnego stanu faktycznego. Istotne jest, aby czynny żal trafił do organu ścigania zanim poweźmie on wiedzę o popełnieniu czynu z innego źródła lub rozpocznie czynności zmierzające do jego ujawnienia. Jednocześnie wraz ze złożeniem czynnego żalu podatnik powinien złożyć MDR-1 lub MDR-3, przy czym z ostrożności przed wysłaniem takiej informacji należałoby się upewnić, że organ otrzymał już czynny żal.

 Jak widać, choć stan zagrożenia epidemicznego nie zwalnia podatników z obowiązku raportowania schematów podatkowych i nie zmieni się to całkowicie nawet po przyjęciu tzw. ustawy antykryzysowej, to jednak skutki uchybień wynikających z tej nadzwyczajnej sytuacji można złagodzić lub nawet w ogóle ich uniknąć.